آشنایی با مفهوم تجارت بین الملل و رویه های واردات و صادرات

تجارت بین‌المللی مبادله‌ای است، شامل کالا یا خدمات مختلف، که  حداقل در میان دو کشور صورت می‌پذیرد. این مبادلات می‌تواند در قالب واردات یا صادرات باشد. واردات به کالا یا خدمتی اطلاق می‌گردد که به کشوری وارد شده و صادرات به کالا یا خدماتی اطلاق می‌شود که به یک کشور خارجی فروخته می‌شود.

درواقع تجارت بین‌الملل روشی برای تعامل اقتصادی میان نهادهای بین‌المللی است و نمونه‌ای از پیوند اقتصادی می‌باشد. سایر اشکال پیوندهای اقتصادی شامل:
•    سرمایه‌گذاری مالی خارجی
•    شرکت‌های چندملیتی و
•    کارمندان خارجی 
است. هرگونه رشد و یا توسعه در میان مؤلفه‌های پیوندهای اقتصادی ذکرشده به‌عنوان جهانی‌شدن در نظر گرفته می‌شود.
 

چگونه تجارت بین‌الملل شکل می‌گیرد؟

تجارت بین‌المللی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک کشور از مزیت نسبی در تولید کالا و یا خدمات خاص برخوردار است، به‌ویژه اگر هزینه تولید آن کالا یا خدمات برای آن کشور کمتر از هر کشور دیگری باشد. دراین‌بین اگر کشوری ترجیح دهد تا با سایر کشورها تجارت نکند، خودکامه محسوب خواهد شد و از رشد و توسعه بازمی‌ماند.

اگر مدل دو کشوری را در نظر بگیریم، هر دو کشور می‌توانند از تخصص و تجارت خویش سود ببرند. تخصص و تجارت به هر کشور این امکان را می‌دهد که محصولی را که دارای مزیت نسبی است تولید کرده و سپس تجارت کند. بنابراین، در تجارت خارجی، سود و منفعت امری دوجانبه محسوب شده که هر دو طرف معامله از آن بهره خواهند برد.

یکی از مباحثی که در تجارت بین‌الملل از اهمیت بالایی برخوردار است مباحث مربوط به بازاریابی بین الملل و اسناد حمل است که در مقاله "بازاریابی جهانی یا بازاریابی بین المللی چیست؟"، "مهمترین اسناد حمل بین المللی کالا" و "اسناد حمل فیاتا، منتشر شده توسط سازمان فیاتا" به شرح کامل آن پرداخته شده است.

دلایل اهمیت تجارت بین الملل

کشورهای مختلف استعدادهای متفاوتی دارند و در زمینه های مختلف تخصص دارند. از این رو برای جبران آنچه تولید نمی کنند، باید با کشورهای دیگر تجارت داشته باشند. به عنوان مثال، همه کشورها منابع نفتی ندارند. در چنین مواردی کشورها نفت را از تولیدکنندگان نفت خریداری و به کشور خود وارد می کنند. از آنجایی که هیچ کشوری در دنیای مدرن خودکفا نیست، تجارت بین‌المللی برای همه کشورهای جهان حیاتی است.

مزیت رقابتی کشورهای مختلف در تجارت بین‌الملل چیست؟

1.    مناطق  جغرافیایی و وضعیت آب و هوایی
تفاوت‌های بین‌المللی در وضعیت آب‌وهوا نقش مهمی را در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کند. به‌عنوان‌مثال، کشورهای گرمسیری محصولاتی مانند قهوه و شکر صادر می‌کنند. در مقابل، کشورهایی که در مناطق معتدل‌تر هستند، گندم یا ذرت صادر می‌کنند. تجارت نیز به دلیل تفاوت در فصول و جغرافیا انجام می‌گردد.

2.    منابع طبیعی، زمین و منابع انسانی
برخی از کشورها ازنظر زمین، نیروی کار، سرمایه پولی و سرمایه انسانی نسبت به سایرین دارای منابع غنی‌تر و برتر هستند. بر اساس مدل هکشر-اوهلین، یک کشور زمانی از مزیت نسبی در تولید کالا برخوردار است که منابع موردنیاز در تولید آن محصول، به‌وفور در داخل آن کشور موجود باشد. برای مثال، کانادا مزیت نسبی در صنعت جنگلداری دارد. این امر حاکی از آن است که هزینه‌های مختلف (اقتصادی، انسانی، زمانی) برای یک کشور غنی از منابع، کمتر از سایر کشورها است.

3.    تفاوت در تکنولوژی و فناوری
تفاوت در فناوری معمولاً در فرآیندهای تولید برتر مشاهده می‌شود که در کشورهای مختلف دیده‌شده است. به‌عنوان‌مثال، ژاپن در دهه 1970 را در نظر بگیرید. کشوری که ازلحاظ منابع طبیعی غنی نیست، اما از مزیت نسبی در تولید خودرو برخوردار است. ژاپنی‌ها نسبت به هر کشور دیگری قادرند تا با یک ورودی معین، خروجی بیشتری تولید کنند. این امر از فناوری برتر ژاپن در صنعت ناشی می‌شود.

نمونه‌هایی از سیاست‌های اعمالی در واردات

1.    تعرفه
تعرفه، مالیاتی است که برای فروش کالاهای وارداتی توسط واردکنندگان پرداخت می‌شود. تعرفه‌ها برای جلوگیری از واردات و حمایت از تولیدکنندگان داخلی وضع‌شده و منبع درآمد دولت‌ها هستند.

 اعمال تعرفه بر کالاهای وارداتی (به‌خصوص مواد اولیه)، منجر به افزایش هزینه تولید در صنایع مختلف و درنتیجه افزایش قیمت محصول نهایی خواهد شد. افزایش قیمتی که درنهایت امر از جیب مصرف‌کننده ی نهایی پرداخت‌شده و به ضرر او تمام می‌شود. در بسیاری از موارد وضع تعرفه موجب افزایش ناکارآمدی و زیان‌های متعدد خواهد بود. برای مثال، برخی از معاملاتی که در اثبات نتیجه‌بخش بودن و سودمندی آنان شکی نیست، به دلیل همین تعرفه‌های سنگین، میان طرفین انجام نمی‌پذیرد و یا در صورت توافق نیز باعث هدر رفت بی‌مورد منابع اقتصادی خواهد شد.

برای آشنایی با کد تعرفه گمرکی می توانید مقاله "HS code یا کد تعرفه گمرکی چیست و برای چه منظور به کار میرود؟" را مطالعه کنید.
 

2.    سهمیه واردات
سهمیه واردات به محدودیت قانونی برای مقدار کالایی که می‌تواند به داخل کشور وارد شود اشاره دارد. به‌طورکلی، سهمیه‌های واردات از طریق موافقت ارگان‌های زیربط و اعطای مجوز به واردکنندگان داوطلب، اعطا می‌گردد. سهمیه واردات منجر به نتیجه‌ای مشابه با تعرفه می‌شود اما به‌جای ایجاد درآمد مالیاتی، هزینه‌ها به ارگان صادرکننده مجوز پرداخت می‌شود.

می‌توان گفت که تعرفه‌ها یا سهمیه‌های واردات منجر به سود برای تولیدکنندگان و ضرر برای مصرف‌کنندگان می‌شود. بنابراین وضع تعرفه یا سهمیه واردات عموماً از نفوذ سیاسی تولیدکنندگان ایجاد می‌شود. برای آشنایی بیشتر با مفهوم خرید خارجی می‌توانید مقاله "مراحل خرید خارجی و روش های پرداخت در خرید خارجی" را مطالعه کنید.

ارکان و رویه های موجود در واردات و صادرات

ارکان واردات

کسب کارهای مختلف برای برطرف نمودن نیاز خود و یا بازاری که در آن فعالیت دارند، دست به واردات کالا می زنند. اما فرایند واردات کالا چگونه است؟ در پایین ارکان واردات کالا به اختصار ذکر شده است.

•    بازارشناسی: شناخت دقیق نسبت به مشتریان و نیاز آنها به منظور واردات مناسب ترین کالا
•    منبع یابی: منبع یابی کالای مورد نظر و انتخاب بهترین فروشندگان بین المللی ( برای آشنایی بیشتر میتوانید مقاله "منبع یابی و سورسینگ در خرید خارجی و ارزیابی تامین کنندگان" را مطالعه کنید)
•    مذاکرات و مکاتبات: انجام مذاکره به منظور دستیابی به توافقات دوجانبه، عقد قرارداد و دریافت پیش فاکتور (پروفرما) (برای آشنایی بیشتر با قراردادها مقاله "هر یک از انواع اصطلاحات اینکوترمز بیانگر چیست" را مطالعه کنید.)
•    ثبت سفارش کالا: اقدامات انجام شده به منظور ثبت سفارش کالا و دریافت مجوزهای ورود آن به کشور
•    راهکارهای مالی و پرداخت: موارد وابسته با حوالجات و نقل و انتقالات ارز
•    حمل و نقل بین الملل: تعیین روش های حمل اعم از دریایی، جاده ای، ریلی، هوایی و ...
•    بیمه و بازرسی: اطمینان از کیفیت کالا و پایین آوردن سطح ریسک واردات کالا با استفاده از خدمات بیمه و بازرسی کالا
•    ترخیص کالا و رویه های گمرکی: خروج کالا از اماکن گمرکی کشور (برای آشنایی بیشتر با فرایند ترخیص کالا از گمرک کلیک کنید و برای آشنایی بیشتر با رویه های گمرکی مقاله "آشنایی با انواع رویه های گمرکی" را مطالعه کنید) 

ارکان صادرات

ازآنجا که صادرات نقشی اساسی در ایجاد ثروت در کشورها داشته وافزایش آن به طور مستقیم منجر به افزایش تولید داخلی، رشد اقتصادی، کاهش در نرخ بیکاری و دریافتی ارز خارجی برای تامین هزینه های واردات می شود، لازم است تا ارکان و رویه های موجود در آن به خوبی تبیین و نگاشته شود. در پایین ارکان و مراحل صادرات کالا از ایران و سایر کشورها به اختصار ذکر شده است.

•    تحقیقات بازار: به منظور شناسایی بازارهای بالقوه و انتخاب بازار هدف
•    نقشه راه بازاریابی: طراحی و اجرای برنامه بازاریابی منسجم، دقیق و منطبق بر بازارهای کشورهای مختلف
•    اخذ مجوزهای صدور و بستن قراداد: کسب مجوز صادرات از ارگان های زیربط و تدوین قرارداد فروش کالا
•    راهکارهای مالی و دریافت وجه: موارد وابسته با دریافت وجوه کالای صادراتی و بازگشت ارز حاصل از صادرات
•    حمل و نقل بین الملل: تعیین روش های حمل اعم از دریایی، جاده ای، ریلی، هوایی و ...
•    بیمه و بازرسی: اطمینان از کیفیت کالا و پایین آوردن سطح ریسک با استفاده از خدمات بیمه باربری و بازرسی
•    ترخیص صادراتی: اجرای رویه های وابسته با کالاهای صادراتی و کسب مجوزهای مربوطه
•    خدمات پس از فروش: حفظ ارتباط با خریدار و ارائه ی خدمات پس از فروش به منظور جلب رضایت حداکثری

در پایان مایلیم تا اعلام کنیم که گروه بین‌الملل نسیم اطلس با تجربه ی بیش از 10 سال حضور در صنعت تجارت بین‌الملل به‌عنوان یک واسطه‌گر تجاری فی‌مابین تأمین‌کنندگان برتر خارجی و تجار ایرانی، آماده است تا عنوان یک مشاور قابل‌اتکا به کلیه دغدغه مندی ها و مشکلات افراد و کسب‌وکارهای  فعال در حوزه ی واردات و صادرات پایان دهد. 
 

محمدحسین آقامحمدی (کارشناس ارشد بازاریابی)