طرح توجیهی در کسب و کار چیست؟

داشتن یک برنامه ساختاریافته قبل از شروع پروژه جدید در کسب و کار، اولین قدم برای تصمیم گیری در مورد این موضوع است که آیا آن پروژه برای شما و کسب و کار شما انتخاب مناسبی است یا خیر. یک طرح توجیهی می تواند به شما کمک کند قبل از انتخاب یک برنامه و اقدام بر اجرای آن، بر روی جنبه های مختلف آن پیشنهاد تمرکز کنید و درست ترین تصمیم را بگیرید. ما در این مقاله قصد داریم تا ضمن پاسخ دادن به سوال طرح توجیهی چیست، به شرح اهداف و انواع مطالعات طرح توجیهی در کسب و کار بپردازیم پس با ما همراه باشید.

طرح توجیهی چیست؟

طرح توجیهی قابلیت یا پایداری یک ایده، پروژه یا کسب و کار و همچنین منابع کافی برای اجرای آن را بررسی می کند. علاوه بر این، مزایای دریافت شده در ازای ریسک سرمایه گذاری در ایده را نشان خواهد داد.

این مطالعات نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها را تجزیه و تحلیل می‌کنند تا تعیین کنند که آیا پیشنهادات برای موفقیت بلندمدت یک شرکت و ساختار سازمانی آن، مقرون‌به‌صرفه و مفید هستند یا خیر.

علاوه بر این، سرمایه گذاران می توانند از ارزیابی مشکلات و راه حل های ذکر شده در طرح توجیهی بهره مند شوند و دریابند که آیا پروژه پیشنهادی و یا توسعه کسب و کار از نظر عملی و مالی امکان پذیر است و علاوه بر آن آیا انتخاب مناسبی برای یک شرکت هست یا نه.

به این منظور در طرح توجیهی عوامل مختلفی از جمله پتانسیل بازار، در دسترس بودن منابع، سودآوری و مهارت های مدیریتی مورد ارزیابی قرار می گیرد. بسیاری از چالش‌های مشکل‌آفرین مدیریتی سازمان‌ها مخصوصا چالش‌های مدیران در ایران در صورت انجام درست این مرحله به سادگی قابل حل هستند.

انواع مطالعات طرح توجیهی در کسب و کار

چهار دسته مطالعه برای تکمیل طرح توجیهی وجود دارد که عبارتند از: امکان سنجی فنی، امکان سنجی بازار، امکان سنجی سازمانی و امکان سنجی مالی که به یک کسب و کار کمک می کند تا دوام یک طرح تجاری را تعیین کند.

نتایج حاصل از مطالعه این چند دسته، مواردی همچون بازگشت سرمایه، ریسک موجود، روش های کاهش ریسک، امکان تکمیل طرح در زمان برنامه ریزی شده، بهترین گزینه های موجود و ... را نشان می دهند. این به شرکت ها کمک می کند تا تقاضای بازار و موقعیت محصولات و خدمات خود را ارزیابی کنند تا حداکثر سود را به دست آورند یا در صورت عدم وجود سود و هزینه، طرح را کنار بگذارند.

همانطور که پیش از این گفتیم انواع مختلفی از مطالعات در طرح توجیهی وجود دارد که درک آن برای هر کسب و کاری ضروری است. در ادامه هر کدام از آن ها به تفصیل شرح داده می شوند:

امکان سنجی فنی

این نوع مطالعه امکان سنجی با هدف تصمیم گیری در مورد اینکه آیا شرکت فناوری مورد نیاز برای اجرای پروژه برنامه ریزی شده را دارد یا خیر ایجاد می شود.

به این منظور تیم فنی در شرکت می تواند امکان سنجی فنی را انجام دهد، در مورد ساخت محصول مورد نیاز تصمیم بگیرد و در تعیین نیازهای فنی آن کمک کند.

امکان سنجی فنی صرفاً مربوط به فناوری مورد استفاده شما نیست و به این موضوع می‌پردازد که چگونه فناوری با مدل کسب‌وکار شما کار می‌کند و چقدر نیازهای مشتری شما را برآورده می‌کند. به عنوان مثال، اگر شما یک کسب و کار مبتنی بر وب هستید، پس باید مطمئن شوید که وب سایت شما خوب به نظر می رسد و استفاده از آن آسان است. همچنین در دستگاه های مختلف مانند گوشی ها و تبلت ها نیز به درستی عمل می کند.

امکان سنجی مالی

انجام یک تحلیل امکان سنجی مالی شامل برآورد هزینه ها و درآمدهای پیاده سازی طرح توجیهی است که شامل ایجاد ترازنامه، برآورد جریان نقدی و پیش‌بینی سود و زیان می شود. برای امکان سنجی مالی، اندازه کل، رشد آینده و روندهای فعلی بازار انتخابی خود را بررسی کنید و عوامل زیر را در نظر بگیرید:

• تجزیه‌وتحلیل رقبا: رقبای خود را شناسایی کنید و محصولات، خدمات و سهم بازار آنها را تجزیه و تحلیل کنید.
• تحلیل بازار هدف: بازار هدف خود را تعریف کنید و تعداد مشتریان بالقوه را تخمین بزنید.
• پیش‌بینی‌های فروش: از داده های صنعت و تحقیقات بازار برای تخمین فروش مورد انتظار خود استفاده کنید.
• استراتژی‌های قیمت‌گذاری: استراتژی های قیمت گذاری را تعیین کنید که به شما در کسب مزیت رقابتی کمک می کند.

امکان سنجی بازار

هدف از امکان سنجی بازار، شناسایی بازار برای گسترش کسب و کار شما است که شامل ارزیابی علاقه کلی صنعت به کالا یا خدمات شما و یافتن مشتریان جدید است. انجام یک تحقیق کامل از بازار هدف، برای اطمینان از دوام بازار بسیار مهم است. عواملی که باید در این مرحله در نظر گرفته شوند عبارت است از:

• کل بازار موجود: تعداد کل مشتریان بالقوه را تعیین کنید.
• بازار در دسترس قابل سرویس: بخشی از بازار هدف را که جذب شرکت شما می شود، مشخص کنید.
• پیش‌بینی سهم بازار: سهم بازار بالقوه خود را بر اساس تحلیل بازار هدف خود تخمین بزنید.
• ترجیحات مشتری: ترجیحات و نیازهای مشتریان هدف خود را شناسایی کنید.

امکان سنجی سازمانی

بخش مهمی از یک مطالعه امکان سنجی، ارزیابی مهارت تیم مدیریت است. ارزیابی توانایی ها، دانش و تجربه اعضای تیم خود در این زمینه بسیار مهم است. با در نظر گرفتن عناصری مانند:

• تخصص صنعت: آیا تیم شما درک عمیقی از بازار و روندهای صنعت دارد؟
• سوابق تحصیلی: آیا اعضای تیم شما دارای صلاحیت ها و دانش لازم هستند؟
• تجربه حرفه‌ای: آیا اعضای تیم شما در گذشته پروژه ها یا توسعه های مشابه را با موفقیت مدیریت کرده اند؟

شناخت دقیق کارکردها و اهمیت ارتباطات سازمانی در مرحله امکان‌سنجی سلزمانی و نوشتن طرح نوجیهی میتواند به شما کمک شایانی کند. البته مدل ساختار سازمانی که در نظر گرفتید نیز نقش مهمی در بررسی شناخت این مرحله ایفا می‌کند.

هدف از طرح توجیهی چیست؟

طرح توجیهی در یک کسب و کار می تواند با ارزیابی فرصت ها و هزینه ها به انتخاب بهترین گزینه موجود کمک کند. از طرفی دلایل رد یک گزینه می تواند نقاط ضعف شرکت را آشکار کند و بررسی گزینه ها می تواند به فرصت های کشف نشده منجر شود.

در نهایت، با تخمین فرصت ها و تهدیدهای طرح بررسی می کند که آیا این کار قابل انجام است یا خیر.

بنابراین مدیران پروژه از طرح توجیهی برای تعیین اینکه آیا بازده پروژه ارزش زمان و تلاش را دارد یا خیر، استفاده می کنند.

به طور کلی با انجام یک مطالعه امکان سنجی، می توانید:

• با شناسایی موانع احتمالی زودتر از حد معمول در زمان، پول و منابع صرفه جویی کنید.
• درک روشنی از تقاضای بازار و رقابت به دست آورید.
• پایداری مالی و سودآوری برنامه های توسعه خود را ارزیابی کنید.
• در دسترس بودن منابع و قابلیت های مورد نیاز برای اجرای موفقیت آمیز را ارزیابی کنید.
• در اساس تجزیه و تحلیل و بینش های مبتنی بر داده، تصمیمات آگاهانه بگیرید.

نکاتی برای ایجاد یک طرح توجیهی در کسب و کار

نکات زیر می تواند به طور گسترده برای انجام یک مطالعه امکان سنجی کاربرد داشته باشد. برای مثال:

• بازخورد مربوط به مفهوم جدید را از ذینفعان مناسب دریافت کنید.
• بررسی کنید و همچنین در مورد داده‌هایتان سؤال بپرسید تا مطمئن شوید که آن‌ها ثابت هستند. تحقیقات بازار یا نظرسنجی بازار را برای بهبود جمع آوری داده ها انجام دهید.
• یک طرح عملیاتی، سازمانی یا تجاری بنویسید.
• صورت وضعیتی از درآمد پیش بینی شده تهیه کنید.
• اولین تصمیم را در مورد پیشبرد برنامه بگیرید.

هنگامی که بررسی اولیه خود را کامل کردید، می توانید عناصر زیر را به عنوان الگویی از مواردی که باید در مطالعه خود اضافه کنید در نظر بگیرید:

• خلاصه اجرایی: اطلاعات محصول، طرح، پروژه، خدمات یا تجارت را توضیح دهید.
• ملاحظات تکنولوژیکی: بررسی کنید که چه چیزهایی لازم است؟ آیا آن را در اختیار دارید و اگر نه هزینه لازم برای تهیه آن چقدر است؟
• بازار موجود: بازارهای محلی و همچنین بازارهای گسترده تر را برای طرح، خدمات، محصول یا تجارت خود تجزیه و تحلیل کنید.
• استراتژی بازاریابی: شرح مفصلی از استراتژی بازاریابی خود ارائه دهید.
• نیروی انسانی مورد نیاز از جمله چارت سازمانی: برای این پروژه نیاز به چه تعداد منابع انسانی است؟
• زمانبندی: برنامه و جدول زمانی برای تاریخ اتمام پروژه.

(مهم: هنگام انجام یک طرح توجیهی، خوب است که یک طرح جایگزین آزمایش شده نیز داشته باشید تا مطمئن شوید که یک جایگزین احتمالی با فرض شکست طرح اول در اختیار دارید.)

بکارگیری نتایج طرح توجیهی

پس از انجام یک طرح توجیهی کامل، زمان آن رسیده است که یافته ها را عملی کنید و تصمیم بگیرید که آیا پروژه را پیش ببرید یا خیر.

• تصمیم اولیه: معیارهایی را برای هر بخش از تجزیه و تحلیل طرح تعیین کنید تا مشخص شود آیا باید ادامه دهید یا خیر.
• ارزیابی تیم مدیریت: ارزیابی کنید که آیا تیم مدیریتی شما قادر به اجرای برنامه های لازم است یا خیر.
• ارزیابی منابع: تعیین کنید که آیا منابع و قابلیت های کافی برای حمایت از طرح توجیهی خود دارید یا خیر.
• پایداری مالی: پیش بینی های مالی را ارزیابی کنید و مشخص کنید که آیا بازده مورد انتظار را توجیه می کند یا خیر. برای تسلط بیشتر بر این مورد میتوانید مقاله‌ی " آشنایی با فرایند مالی" را مطالعه بفرمایید.
• پتانسیل بازار: یافته های تحلیل بازار را در نظر بگیرید و تقاضای بالقوه برای محصول یا خدمات خود را ارزیابی کنید.
• تصمیم نهایی: بر اساس ارزیابی همه نتایج امکان سنجی، تصمیم نهایی را در مورد پیاده سازی طرح توجیهی خود بگیرید.

علاوه بر این موارد برای اینکه در عملی کردن این طرح در سازمان نیز نتیجه ی مطلوب را کسب کنید، مروری بر مفهوم راهکارهای سازمانی، فرآیندهای پشتیبانی سازمان  و نحوه عارضه یابی سازمانی و ارزیابی عملکرد  داشته باشید.

در این مقاله به بررسی طرح توجیهی در کسب و کار و انواع مختلف مطالعات پرداختیم. همچنین با پاسخ به سوال طرح توجیهی چیست دریافتیم که به کمک مطالعات انجام شده در طرح می توان در مورد تایید، رد یا بازنگری پروژه تصمیم گیری کرد. به طور کلی می توان گفت که طرح توجیهی گامی حیاتی در فرآیند ارزیابی کسب و کار است و اگر به درستی انجام شود، ممکن است بهترین سرمایه گذاری باشد که تا به حال انجام داده اید. در قدم بعدی خوب است با طرح کسب و کار( تجاری) یا بیزینس پلن هم آشنا شوید. همچنین میتوانید در این مسیر از کمک مشاوران حاذق کسب‌و‌کار نیز بهره ببرید.

سارا پازری (کارشناس بازاریابی دیجیتال)