اهمیت فناوری نوین بلاک چین در زنجیره تامین

یکی از چالش‌های جهانی شدن زنجیره تامین، مدیریت و کنترل آن است. امروز تکنولوژی بلاک چین، به عنوان یک فناوری دیجیتال شفاف که  قابلیت ردیابی و امنیت را در سراسر زنجیره تامین تضمین می‌کند، نویدبخش کاهش سهم قابل‌توجهی از مشکلات مدیریت این زنجیره تامین جهانی است. این فناوری، ابتدا به عنوان بستری برای مدیریت بیت کوین، توسط عموم مردم مورد پذیرش قرار گرفت. اما در حال حاضر کاربرد آن از چنین حوزه‌هایی فرا تر رفت و به عنوان یک الگوی جدید محاسباتی برای مدیریت صحیح جریان اطلاعات در زنجیره تامین شناخته شد. به امید اینکه پیاده‌سازی آن، پیامدهای گسترده ای برای توسعه آینده و مدیریت زنجیره تامین به ارمغان خواهد آورد. در راستای این دیدگاه،  این مقاله را به بررسی موشکافانه فناوری بلاک چین و اهمیت آن در زنجیره تامین اختصاص دادیم.

با ما همراه باشید.
 

بلاک چین چیست؟

در مقاله های پیشین، اینترنت اشیا، یکی از فناوری‌های نوین در عرصه ی زنجیره تامین را با هم بررسی نمودیم. این بار نوبت آن رسیده است که به سراغ فناوری بسیار کاربردی دیگری در این حوزه برویم: بلاک چین

تکنولوژی بلاک چین یک پایگاه داده توزیع شده، از سوابق عمومی / خصوصی تمامی روندهای طی شده است که در پلت‌فرمی امن، به اشتراک گذاشته می‌شود. در بلاک چین خصوصی، شبکه زنجیره تامین، از افراد شناخته شده تشکیل شده است که برای تولید یا توزیع محصولات کار می‌کنند. اما در بلاک چین عمومی، برای استفاده بسیاری از کاربران ناشناس طراحی شده است، که برای حفظ اعتماد آن‌ها از روش‌های رمزنگاری استفاده می‌گردد، تا کاربران بتوانند از این طریق وارد شبکه شوند و اطلاعات خود را ثبت نمایند.

تکنولوژی بلاک چین با داشتن چهارویژگی از سایر  سیستم‌های اطلاعاتی موجود، مجزا شده و منحصر‌به‌فرد می‌گردد:

•    غیر متمرکز – عدم محلی‌سازی (Non-locakization)
•    امنیت (Security)
•    قابلیت کنترل (Audibility)
•    اجرای هوشمند (Smart Execution)

تفاوت عمده اینترنت و بلاک چین

اینترنت یک شبکه جهانی از رایانه‌ها و سرورهاست که با استفاده از پروتکل‌های ارتباطی استاندارد با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و تبادل اطلاعات و داده‌ها را در سرتاسر جهان، امکان‌پذیر می‌نمایند. اما بلاک چین یک پایگاه داده توزیع شده است که اطلاعات را در شبکه‌ای از رایانه‌ها ذخیره می‌کند و به عنوان یک دفتر کل دیجیتال غیرمتمرکز، تراکنش‌های ایمن، شفاف و بدون دستکاری را فراهم می‌کند. غیرمتمرکز به این معنی است که این تکنولوژی نوین، توسط هیچ مقام مرکزی یا شخص ثالثی کنترل نمی‌شود.

اهمیت بلاک چین در زنجیره تامین: ایجاد  ارزش بیش‌تر

امروزه  ارزش بسیاری در سطوح مختلف لجستیک به دام افتاده است، که ناشی از محیط رقابتی موجود در این صنعت می‌باشد. برای مثال تنها در آمریکا، بیش از 500000 شرکت در عرصه حمل‌ونقل بین‌المللی وجود دارد که به صورت مجزا کار می‌کنند. این حجم گسترده از سهامداران درگیر در زنجیره، موجب کاهش شفافیت، اجرای فرآیندهای غیراستاندارد و حجم زیاد داده‌های ناکارآمد می‌شود.

در حال حاضر بسیاری از فرآیندها به صورت دستی و با اسناد کاغذی انجام می‌شود. اجرای این سیستم سنتی، ردیابی منشاء و وضعیت محموله‌ها را در طول زنجیره تامین دچار اشکال می‌کند و باعث ایجاد اصطکاک در تجارت جهانی می‌شود. فناوری بلاکچین شامل مجموعه‌ای از برنامه‌های کاربردی دیجیتال است که به زنجیره‌های تامین مختلف امکان می‌دهد تا نحوه حرکت کالاها در طول زنجیره تامین را مورد بررسی قرار دهند و منبعی قابل اطمینان و با امنیت بالا برای اعضای زنجیره فراهم کنند.

نحوه‌ی عملکرد دقیق بلاک چین در زنجیره تامین، هنوز قابل تفسیر و توسعه است. برخلاف بیت کوین و سایر فرآیندهای مالی، که استفاده از بلاک چین کاملا برای عموم آزاد است؛ ممکن است پیاده سازی این فناوری در زنجیره های تامین، نه در سطح عمومی، بلکه به یک بلاک مجاز با تنها چند بازیگر، محدود شود. بنابراین یکی از تصمیمات اولیه در این بخش تعیین سطح حریم خصوصی است.

در ادامه به اهمیت بلاکچین در ایجاد و تقویت فرآیندهای چابک‌تر، خودکارتر و دارای خطای کم‌تر که موجب صرفه جویی در هزینه می‌شود می‌پردازیم.

 لجستیک سریع تر و چابک تر در تجارت جهانی

فناوری بلاک چین می‌تواند به کاهش بسیاری از اصطکاک‌ها در تجارت جهانی، کمک کند. با توجه به وجود بیش از 50000 کشتی تجاری و مقامات گمرکی متعدد که نحوه عملکرد فرآیندهای حمل‌و‌نقل در عرصه بین‌الملل را تنظیم می‌کنند، یکی از حوزه‌های اصلی تمرکز این فناوری،بر روی افزایش بهره‌وری حمل‌و‌نقل دریایی است. این سیستم وضعیت اسناد حمل بین‌المللی، بارنامه و سایر داده‌ها و نیز شرایط انتقال کالا در هر لحظه را گزارش می‌دهد.

نمونه: شرکت حمل و نقل دریایی ZIM، آزمایشی برای دیجیتالی کردن بارنامه های کاغذی انجام داد: در این آزمایش کانتینرها توسط شرکت Sparx logistics از کشور چین به کانادا ارسال شدند و شرکت کنندگان، اسناد الکترونیکی را با موفقیت از طریق شبکه غیرمتمرکز wave BL، دریافت کردند. Zim متقاعد شده که فناوری بلاک چین و برنامه wave BL، راه‌حلیست که تجارت را به عصر دیجیتال سوق می‌دهد.
 

بهبود شفافیت و قابلیت ردیابی در زنجیره تامین

یکی دیگر از مزایای بلاک چین برای مشتریان، ارائه اطلاعات دقیق و قابل اعتماد در رابطه با محصول است. برای مثال آیا محصول در شرایط صحیح نگهداری شده است؟

نمونه: شرکت هایی مانند Unilever  و Walmart در حال بررسی استفاده از فناوری بلاک چین برای بهبود شفافیت زنجیره تامین و ردیابی منشا آن هستند. شرکت وال مارت به طور خاص، تحقیقاتی بر روی ردیابی مواد غذایی (گوشت خوک) از چین، و انبه از مکزیک انجام داده است. این شرکت برای انجام این کار، مکانیزم‌هایی برای شناسایی و کنترل محصول در طول زنجیره (مزرعه تا فروشگاه) ایجاد کرد. برای مثال، دمای محموله‌های گوشتی نباید از حد معینی بالاتر روند. در این آزمایش، داده‌های مربوط به دما توسط حسگرهای متصل به محصولات غذایی دریافت و در سیستم مبتنی بر بلاک چین ذخیره شدند.

  
خودکارسازی فرآیندهای تجاری در لجستیک با قراردادهای هوشمند

یکی از معضلات در صنعت لجستیک، وجود داده‌های نادرست در فاکتورهای حمل‌ونقل است که منجر به وقوع ناکارآمدی‌های بسیاری می‌شود. این مسئله به قدری شایع است که شرکت Accenture  که در زمینه فرآیند انتقال اسناد الکترونیکی در بستر بلاک چین فعالیت دارد، انتظار دارد تنها از طریق بهبود دقت فاکتور در صنعت نفت و انرژی، حداقل 5 درصد از هزینه حمل‌ونقل سالانه کاهش یابد.

نمونه: یکی از اولین استارتاپ‌هایی که چنین برنامه‌های انعقاد قرارداد هوشمند را دنبال می‌کند؛ shipchain است. shipchain یک پلتفرم بر پایه بلاکچین است و به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اسناد الکترونیکی را به صورت ایمن در طول زنجیره منتقل کنند. این سیستم به طور خودکار می‌تواند بررسی کند که آیا کالا مطابق با شرایط توافق شده (مانند دما، رطوبت، ... ) تحویل داده شده است یا خیر؟ 
ندر نتیجه پیاده‌سازی این سیستم، کارایی و یکپارچگی تا حد زیادی افزایش می‌یابد.
 

نمونه دیگری از قراردادهای هوشمند در صنعت لجستیک، دیجیتالی کردن اعتبار اسنادی (L/C)، به منظور تسریع در تهیه و اجرای یک L/C استاندارد مبتنی بر کاغذ است: فرآیندی که روند انجام آن در حال حاضر چند روز تا چند هفته طول می کشد.

بانک آمریکا مریل لینچ (BofAML)، گروه بانکداری بریتانیایی HSBC و سازمان توسعه Infocomm سنگاپور (IDA)، یک نمونه اولیه برای تهیه L/C با استفاده از فناوری بلاک چین، توسعه دادند. به بیان ساده این سیستم، یک پلتفرم امن ایجاد میکند تا صادرکنندگان، واردکنندگان و بانک های مربوطه آن‌ها، اطلاعات مورد نیاز را به اشتراک بگذارند. این سیستم اجازه می دهد تا معاملات تجاری به طور خودکار اجرا شوند.

در این آزمایش، هر یک از چهار طرف درگیر در یک تراکنش L/C می‌توانند داده‌ها را در زمان واقعی روی تبلت یا تلفن همراه مشاهده کنند.
 

موانع پیاده سازی بلاک چین در زنجیره تامین

تا به اینجا در رابطه با مزایا و اهمیت پیاده‌سازی این تکنولوژی در شبکه های توزیع کالا در سطح جهانی صحبت کردیم و چندین مثال از شرکت‌هایی که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده و نتایج ثمربخشی را به سرانجام رساندند، را نیز مرور کردیم. اما پیاده‌سازی این فناوری در حال حاضر، ریسک بزرگی محسوب می‌شود و پذیرش آن با سرعت کمی پیش می‌رود. در ادامه جهت موشکافی دلیل بدبینی دست‌اندرکاران زنجیره تامین های جهانی این تکنولوژی، 10 مانع اصلی که پیاده‌سازی و پیش‌روی بلاک چین را دچار مشکل کرده است با هم برمی‌شماریم. نتایجی که با شما در میان می‌گذاریم، حاصل تحقیقات جامع صورت گرفته در هند در سال 2023، می‌باشد. برای مطالعه بیشتر به این لینک مراجعه نمایید.

1. پیچیدگی چارچوب پذیرش بلاک چین:  از آنجایی که بلاک چین در مرحله اولیه تکامل خود در زنجیره تامین قرار دارد، ساختار دقیق نحوه پیاده‌سازی آن هنوز کامل نیست.
2. خط مشی های سازمانی ناکارآمد: پذیرش بلاک چین مستلزم ایجاد استانداردهای مورد پذیرش عموم به منظور تغییر در نقش‌ها، مسئولیت‌ها و تخصص‌ها است.
3. شکاف ارتباطی بین شرکای زنجیره تامین: پیاده‌سازی فناوری بلاک چین به دلیل عدم وجود ارتباط تنگاتنگ و موثر میان ذینفعان زنجیره تامین، با مشکل مواجه می‌شود.
4. امنیت داده‌ها و حریم خصوصی: قرار گرفتن در معرض حملات سایبری ممکن است منجر به دسترسی افراد غیر مجاز و در نهایت انتشار داده‌های حساس شود.
5. هزینه سرمایه‌گذاری بالا: پذیرش بلاک چین مستلزم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید برای جمع‌آوری و پردازش داده‌ها است که هزینه‌بر است.
6. موضوع مدیریت اعتماد: شرکای زنجیره تامین به دلیل عدم اعتماد، حاضر به اشتراک‌گذاری اطلاعات نیستند.
7. کمبود اشتراک اطلاعات: بسیاری از کسب‌و‌کارها حفظ داده‌های خود را یک مزیت رقابتی می‌دانند و تمایلی به افشای اطلاعات حیاتی ندارند.
8. عدم وجود مهارت فنی: فقدان مهارت‌های فنی نیز مانعی دیگر برای پذیرش آن در زنجیره تامین محسوب می‌شود.
9. عدم وجود فناوری‌های ارتقا یافته: عدم وجود ابزار و روش‌ قطعی برای ارزیابی عملکرد این نکنولوژی به طور استاندارد، اجرای بلاک چین در زنجیره تامین را پیچیده می‌کند.
10. فقدان دانش کافی در مورد بلاک چین: به دلیل تئوری پیچیده و کاربرد این فناوری نوین، پیاده‌سازی این فناوری نوین در سطوح مختلف زنجیره تامین، دشوار می‌باشد.

نتیجه گیری

در این مقاله فناوری بلاک چین و اهمیت آن در زنجیره تامین را بررسی نمودیم؛ سپس به معرفی شرکت‌های پیشتازی که در این تکنولوژی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، پرداختیم تا متوجه شویم که در آینده نزدیک شاهد چه تغییراتی خواهیم بود. دریافتیم که این تکنولوژی هنوز مراحل اولیه تکامل خود را طی می‌کند و برای بقا باید موانعی را از سر بگذراند.امید است تا با توسعه نهایی این تکنولوژی نوین، تحولی مثبت و شگرف را در عرصه زنجیره تامین جهانی تجربه نماییم. اگر تمایل دارید تا از ظهور و تکامل تکنولوژی های جدید در زنجیره تامین، لجستیک وحمل‌ونقل با خبر شوید، مقالات به روز وبلاگ ما را از دست ندهید.

لیلا هاشمی (کارشناس بازاریابی)