مدیریت زنجیره تامین چیست؟

مدیریت زنجیره تامین به چه معناست؟ به بیان ساده زنجیره تامین، شامل فعالیت هایی است که توسط اعضای زنجیره و با هدف ارائه کالا و خدمات به مشتری نهایی ارائه می‌گردد. در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا با مفهوم زنجیره تامین، انواع زنجیره تامین، مدیریت زنجیره تامین و اهداف و مراحل آن آشنا شوید.
 

مفهوم زنجیره تامین

برای ایجاد یک محصول و فروش آن به مشتری نهایی، افراد، سازمان ها، فعالیت ها، اطلاعات و منابع زیادی درگیر هستند. یک زنجیره تامین می‌تواند جریانی از هرکدام از موارد ذکر شده تعریف شود. یک بخش بندی کلی از هر زنجیره تامین را میتوان متشکل از تولید کننده ( یا ارائه دهنده خدمت)، توزیع کننده و مصرف کننده نهایی شناسایی کرد، که هدف کلی در هر زنجیره تامین بهینه سازی اقدامات صورت گرفته توسط هر یک در زنجیره می‌باشد. برای درک بیشتر مفاهیم بعدی، جریان تولید یک محصول تا مصرف آن را مدنظر قرار دهید.
 

انواع زنجیره تامین 

زنجیره تامین های مختلفی در پژوهش های محققان اشاره گردیده است اما به صورت کلی دو نوع زنجیره تامین حلقه بسته و حلقه باز مورد توجه زیادی قرار گرفته است، در این بخش ما به تعریف این دو زنجیره تامین، می‌پردازیم.
 

زنجیره تامین حلقه بسته:

در زنجیره تامین حلقه بسته مواد و منابع به چرخه تولید باز می گردد بدون آنکه تبدیل به ضایعات و زباله گردد. مواد و منابع دوباره مورد مصرف قرار می گیرد و از دور ریز مواد جلوگیری می شود.  به عبارتی دیگر بازیافت حلقه بسته، فرآیند بازیافتی است که از طریق آن یک کالای تولید شده بدون تخریب یا ضایعات قابل توجه به درون خود یا محصول مشابه بازیافت می‌شود. از این روش زنجیره تامین در تولید مواد غذایی، فست فود ها و تولید نوشیدنی ها استفاده می‌شود. 

زنجیره تامین حلقه باز

در زنجیره تامین حلقه باز محصولات به شرکت اصلی بر نمی‌گردند و دوباره مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این منابع توسط شرکت های دیگری بازیافت و مورد استفاده قرار می گیرند. مثالی که از این مورد می توان زد کفش های فرسوده برند نایکی می باشد که به عنوان الیاف استفاده می گردد. در واقع محصولاتی که به شکل مواد خام در آمده اند برای ساخت سایر محصولات به کار گیری می شود.

مدیریت زنجیره تامین چیست؟

مدیریت زنجیره تامین با نام اختصاری SCM فرآیندی است که شرکت و سازمان برای تهیه مواد اولیه و یا اجزای سازمانی به آنها نیاز مبرم دارد. این فرآیند به نحوی است که شرکت جهت تولید، ارائه محصول و خدمات دیگر به آن نیاز دارد. از اهداف اصلی این زنجیره، بهبود عملکرد سازمان ها می باشد. اطلاعاتی که از زنجیره تامین به دست می آید سبب می گردد که تولید کننده محصولاتش را بر طبق نیاز مشتریان تولید نماید. این سیستم ها این امکان را به تولیدکنندگان و حتی خرده‌فروشان می دهند که فعالیت های غیر لازم را متوقف کنند. مدیریت زنجیره تولید باعث کاهش هزینه های تولید و ذخیره کالاهای غیر قابل استفاده می گردد. 

تاریخچه مدیریت زنجیره تامین

زنجیره تامین در طی 100 سال گذشته پیشرفت های زیادی داشته است و با پیشرفت صنعت حمل و نقل گسترش یافته است. تا قبل از سال 1900 میلادی تمامی زنجیره های تامین به صورت محلی و بومی بودند. با شروع انقلاب صنعتی و راه‌‌اندازی خط آهن، حمل و نقل بسیار ارزان و آسان شد. در قرن نوزدهم با روی کار آمدن کشتی ها و کامیون ها، کار با کالا را آسان تر نمود اما بارگیری و تخلیه در کشتی ها مستلزم تلاش بسیار زیادی بود. در اواسط قرن نوزدهم میلادی کانتینر‌ها باعث شدند که کالاهای مختلف در مقیاس های بزرگتر حمل و نقل راحتی داشته باشند. این به معنای صرفه جویی در هزینه ها و بالا بردن کارایی زنجیره تامین بود. در دهه 1980 میلادی اصطلاح مدیریت زنجیره تامین بر سر زبان ها افتاد و ظهور رایانه‌های شخصی تغییرات بزرگی را در این زمینه به وجود آورد. در واقع اپلیکیشن های مسیر‌یاب، حمل و نقل را سریع تر و بهینه نمود. در سال های اخیر نیز با توسعه سریع فناوری اطلاعات و تاثیر آن بر زنجیره تامین بسیاری از فعالیت ها با روش‌های نوین در حال انجام می باشد.
 

مراحل مدیریت زنجیره تامین

مراحل مدیریت زنجیره تامین با توجه به شیوه انجام کار متفاوت می باشد اما در ادامه مراحل عمومی آن را بیان خواهیم کرد. 

تامین و استخراج منابع: در این مرحله شرکت ها به تامین مواد اولیه خام مورد نیاز برای ساخت محصولات می پردازند. مدیران زنجیره تامین به سفارش، دریافت و مدیریت موجودی می پردازند.

تولید: مواد اولیه ای که در اختیار تولید کننده قرار گرفته شده تبدیل به بخشی از محصول مورد نظر می گردد.

مونتاژ: در این مرحله بخش ها و قطعات تولید شده در کنار هم قرار گرفته و محصول نهایی تولید می گردد. تست کیفیت و مطابقت محصول با استاندارد های جهانی در این بخش صورت می گیرد. در این مرحله ارزیابی‌های لازم جهت بهره‌وری کارگران نیز انجام می شود. 

توزیع: به مرحله ارسال و توزیع کالا عنوان لجستیک داده می شود. در این بخش کالا را در زمان مقرر به دست مشتری می رسانند و تنظیم صورت‌حساب و دریافت هزینه نیز انجام می گیرد. 

پشتیبانی: اگر محصولات و کالاهای توزیع شده دچار مشکلات و یا نواقصی باشند به انبار بازگردانده می شوند. در این بخش همچنین به شکایات و درخواست مشتریان پرداخته می شود.

اهداف مدیریت زنجیره تامین 

زنجیره تامین از ارکان اصلی شرکت‌ها و سازمان های تجاری می باشد که در حوزه کسب و کار فعالیت دارد. مدیریت زنجیره تامین اهدافی را دنبال می‌کند تا بتواند اثر گذاری خود را هر چه بیشتر نماید.

•    کاهش هزینه و موجودی: مدیریت درست زنجیره تامین، می‌تواند بینش خوبی را برای تک تک اعضای زنجیره در جهت پیش بینی های درست و دقیق از تقاضا محصولات ایجاد کند. در نتیجه آن می‌توانیم شاهد ذخیره بهینه موجودی و در نهایت کاهش هزینه ها در سراسر زنجیره تامین باشیم.
•    افزایش مسئولیت پذیری سازمان ها : هنگامی که روابط در اجزای زنجیره تامین مشخص شود، آنگاه می‌توان تاثیرات اقدامات هر کدام از اعضا را شناسایی کرد، در نتیجه سازمان ها متوجه پیامدهای تصمیماتشان شده و نسبت به آنها مسئولیت پذیر می‌شوند.

•    کاهش زمان چرخه تولید : هنگامی که مدیریت درستی متناسب با هر یک از اعضای زنجیره صورت گیرد، می‌تواند منجر به کاهش زمان چرخه تولید نیز گردد.
•    بهبود هماهنگی: بهبود هماهنگی یکی دیگر از اهداف مهم مدیریت زنجیره تامین است بدین ترتیب که اعضای زنجیره متوجه تاثیر اقداماتشان بر عملکرد کلی زنجیره و همچنین سود دهی آن شده و اقدام به اتخاذ تصمیمات هماهنگ می‌نمایند.
•    افزایش بهره وری : هنگامی که اعضا زنجیره به صورت متمرکز عمل کنند می‌توانیم شاهد افزایش بهره وری آنها در مقایسه با حالت غیرمتمرکز باشیم.
•    مشاهده و ردیابی رخداد ها: در مدیریت زنجیره تامین می‎‌توانیم اثر تمام رخدادهایی که در طول زنجیره اتفاق افتاده را  شناسایی کنیم که  می‌تواند به ما در جهت درک جریان های تقاضا در طول زنجیره بسیار کمک کننده باشد.  این موضوع نیز  شباهت زیادی به پدیده اثرشلاق چرمی دارد که در صورت نبود ارتباطات کافی میان رابطه‌های زنجیره تامین ایجاد می‌شود. ( توضیحات بیشتر برای اثرشلاق چرمی میتواند یه عنوان لینک خارجی استفاده شود)
•    افزایش رضایت مشتری: بدون شک افزایش رضایت مشتری در نتیجه شکل گیری و مدیریت درست زنجیره تامین است.

مدیریت زنجیره تامین چه اطلاعاتی را در اختیار کسب و کار ها قرار می دهد؟

مدیریت زنجیره تامین در سه حوزه به کسب و کارها کمک می کند. این حوزه ها شامل شناسایی مشکلات احتمالی، قیمت‌گذاری متعادل و پویا و تحلیل بازار می باشند. در حوزه نخست، زنجیره تامین کالاهایی را که مدام مرجوع می شوند را شناسایی کرده و به اصلاح و یا جمع‌آوری آنها می پردازد. در حوزه دوم تلاش می کند تا محصولات تولید شده در طول سال، فروش ثابت و اقبال متعادلی داشته باشند و در نهایت در حوزه سوم به تحلیل بازار فروش و پیش‌بینی سفارش‌ها و افزایش طول عمر مشتری می پردازد. 

 سخن آخر:

در ابتدا این مقاله به بررسی مفهوم زنجیره تامین و انواع زنجیره تامین پرداختیم، که با این مفاهیم میتوانیم زنجیره های تامین که در اطراف ما وجود دارد و ما هم حتما جزئی از آن هستیم را شناسایی کنیم. در ادامه به تعریف مدیریت زنجیره تامین و تاریخچه آن پرداختیم و سپس مراحل اصلی زنجیره تامین را بیان کردیم که در هر بخش آن چه فعالیتی انجام میشود، در آخر نیز به اهدافی که در راستای مدیریت زنجیره تامین شکل میگیرد پرداختیم. امیدواریم محتوا این مقاله به شما در جهت افزایش آگاهی کمک کرده باشد. 

لیلا هاشمی (کارشناس بازاریابی )