بشر برای بقا و ادامه ی حیات به تغذیه مناسب و باارزش احتیاج دارد. تامین این مواد حیاتی در گام اول برعهده ی صنعت کشاورزی است که شامل پرورش انواع گیاهان، سبزیجات، صیفی جات و دانه های روغنی می باشد. تامین و در دسترس قرار دادن محصولات صنعت کشاورزی با توجه به وسعت کره ی خاکی و افزایش جمعیت، نیازمند زنجیره تامینی دقیق، چابک و کمترین ریسک است. از این جهت لجستیک و زنجیره تامین در صنعت کشاورزی بسیار با اهمیت شمرده میشود. ما در این مقاله ابتدا با بررسی صنعت کشاورزی و فرآیند های خاص این صنعت، به تشریح اهمیت صنعت کشاورزی خواهیم پرداخت و به جزئیات در خصوص نیازهای لجستیکی و زنجیره تامین آن صحبت خواهیم کرد. 

نگاهی بر صنعت کشاورزی و نقش آن در کشور

صنعت کشاورزی یکی از مهم ترین صنایع جهانی محسوب میشود. تامین غذا برای انسان ها و خوراک دامی توسط صنعت کشاورزی انجام میشود و حیات موجودات زنده را به خود وابسته کرده است. 

کشاورزی همچنین برای رشد اقتصادی بسیار مهم است: 4 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) را تشکیل می دهد و در برخی از کشورهایی که کمتر در حال توسعه هستند، می تواند بیش از 25 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل دهد.

موقعیت ممتاز و تنوع آب و هوایی ایران، وجود نیروی کار در روستا ها و نیروی کار تحصیل کرده و همچنین امکان رشد و پرورش محصولات با ارزش مانند زعفران، پسته، گیاهان دارویی و ... صنعت کشاورزی را محرک رشد و توسعه اقتصادی در کشور قرار داده است. 
 

انواع محصولات در صنعت کشاورزی

تصور عموم جامعه این است که محصولات کشاورزی به محصولات غذایی و خوراک دام منتهی میشود. اما میتوان محصولات در این صنعت را در 4 بخش دسته بندی کرد.

1.    محصولات غذایی
2.    خوراک دام
3.    الیاف
4.    محصولات سوختی
 
 

محصولات غذایی از خوراک دامی کاملا جدا شمرده میشوند. محصولات غذایی شامل انواع سبزیجات، غلات و دانه های روغنی هستند که به صورت مستقیم یا فرآوری شده به دست مصرف کننده میرسند.

خوراک دام محصولاتی است که قابل خوردن توسط انسان نمیباشد. همانند ضایعات محصولات غذایی و همچنین برخی از گیاهان مانند یونجه و ذرت دامی که به صورت خاص برای دام و طیور کشت میشود.

یکی از مهم ترین زراعت ها در صنعت کشاورزی، زراعت پنبه و تولید الیاف از این محصول کاربردی برای استفاده در صنعت نساجی میباشد. از دیگر محصولات میتوان به کنف صنعتی نیز اشاره داشت که در رده محصولات الیاف طبیعی قرار میگیرد. 
 
 

محصولات سوختی به سه دسته ی سوخت های زیستی، سوخت های زیستی سلولزی و بیودیزل تقسیم میشوند که بسیار مورد توجه کشورهای مختلف قرار گرفته است. سوخت های زیستی و زیستی سلولزی بر پایه قند هستند و تنها در منبع تولید قند تفاوت هایی با یکدیگر دارند. سوخت های بیودیزل برپایه روغن هستند و از دانه های روغنی گرفته میشوند. 

سرمایه گذاری و اشتغال در صنعت کشاورزی

صنعت کشاورزی در ایران از توجه خوبی برخوردار است. تسهیلات اعطایی به کشاورزان و سرمایه گذاری دولتی در صنعت کشاورزی با توجه به وجود نیروی انسانی و ظرفیت زمین های کشاورزی نشاندهنده ی حمایت های صورت گرفته است.

صنعت کشاورزی از جمله صنایعی است که پیشرفت تکنولوژی بسیار در پیشرفت آن نقش دارد. در اکثر نقاط دنیا و همچنین ایران، آماد جامعه به سمت استفاده از محصولات ارگانیک و سالم پیش رفته اند. برای پاسخگویی به نیاز آن ها، سرمایه گذاری در صنعت کشاورزی با استفاده از فناوری بسیار مورد اهمیت قرار گرفته است. چرا که فناوری علاوه بر بالا بردن سرعت به عمل رساندن محصول، بر کاهش میزان صدمه ناشی از آفات و سموم تاثیر بسزایی دارد.
 
 

بنابر گزارشات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در حال حاضر 310 شرکت دانش بنیان در حوزه کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی فعال هستند. 

بزرگ ترین تولیدکنندگان در زنجیره تامین جهانی صنعت کشاورزی

اگر بخواهیم نگاهی بر بزرگترین کشورهای تولیدکننده و صادرکننده محصولات کشاورزی بیندازیم، کشور چین با وجود اینکه بخش زیادی از کشور آن قابل کشت نیست، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان صنعت کشاورزی به شمار میرود. چین از بزرگترین تولیدکنندگان برنج، گندم، سیب زمینی، کاهو، بادمجان، اسفناج، هویج، خیار و گوجه فرنگی است. 
از دیگر کشورها میتوان به هند، ایالت متحده و برزیل اشاره داشت.
 

اندازه بازار و میزان تولید داخلی صنعت کشاورزی

صنعت کشاورزی بسیار نقش موثری در اقتصاد کشور دارد به طوری که 7 قلم از عمده کالاهای صادراتی را محصولات کشاورزی از جمله گندم، ذرت، برنج، کنجاله سویا و نظایر آن تشکیل میدهند. 

بنا بر گزارشات رئیس سازمان آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی کشور، میزان تولید محصولات کشاورزی با توجه به بیش از 12 میلیون هکتار سطح زیر کشت، در سال 1400 در کشور 125 میلیون تن بوده است و این افزایش در میزان تولید ناشی از فشار 40-50 درصدی بر منابع آبی و خاکی کشور میباشد. 

متاسفانه 25 تا 30 درصد محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره مردم، به ضایعات تبدیل میشود در صورتی که میتواند غذای 25 میلیون نفر را تامین کند و این ناشی از سرمایه گذاری اندک برای استفاده از فناوری و تکنولوژی و کشت اصلاح شده است. 
 

زنجیره تامین صنعت کشاورزی

سابقه لجستیک در صنعت کشاورزی و ذکر نیاز های لجستیکی امروزه این صنعت

ردپای لجستیک از پیش از کشت محصول تا مرحله ی کاشت و برداشت آن در صنعت کشاورزی دیده میشود و بخشی جدا نشدنی است. فرآیندهای مربوط به تهیه بذر، کود، سم، آماده سازی زمین و فراهم کردن ماشین آلات کشاورزی از بخش‌های مهم لجستیک پیش از کشت هستند. در حین کشت مواردی مربوط به سمپاشی و آبیاری و در نهایت مراحل برداشت، فروش و توزیع جزو مراحل پایانی فعالیت های لجستیک میباشند.

یکی از ایده های ارزشمند در صنعت کشاورزی،  اقدام به احداث پارک لجستیک در صنعت کشاورزی است. هدف از احداث اینگونه پارک ها مدیریت و کنترل فعالیت هایی در زمینه تجمیع، انبارداری، نگهداری، توزیع و خدمات ارزش افزوده محصولات کشاورزی است. 
از دلایل این اقدامات، کاهش حداکثری ضایعات محصولات کشاورزی است. محاسبات جهانی نشان دهنده این است که بیش از 93.5 درصد از میزان ضایعات مربوط به حمل و نقل، بارگیری و تخلیه میباشد. 

ارائه شماتیکی از لجستیک و زنجیره تامین صنعت کشاورزی

صحبت از اهداف لجستیکی و چشم انداز پیش روی زنجیره تامین در صنعت کشاورزی

جمعیت رو به رشد، امنیت غذا، فقر، گرسنگی، تغییرات پر شدت آب و هوایی و درگیری با انواع آفات از عوامل تاثیر گذار بر صنعت کشاورزی میباشد که بسیار مورد توجه این صنعت است. چشم انداز پیش روی زنجیره تامین در صنعت کشاورزی مواجهه با چالش های پیش رو ناشی از این عوامل ذکر شده است.

به طور کلی صنعت کشاورزی باید به سمت و سویی سوق پیدا کند تا با حداقل هزینه و حداکثر بازدهی از زمین برای پرورش محصولات خود استفاده کند و به مبارزه با چالش های گفته شده بپردازد.
 
 

همانطور که حجم و سرعت پاسخگویی به نیازهای غذایی و دامی در صنعت کشاورزی مورد هدف است، امنیت و سلامت محصول تهیه شده نیز در ارجحیت قرار دارد. پایه و اساس حل معضلات پیش روی، لجستیک و زنجیره تامینی بهینه است. در این میان استفاده از فناوری و تکنولوژی دیجیتال میتواند بسیار تاثیر گذار باشد.

محاسبه دقیق زمان برداشت، استفاده از سیستم های حمل و نقل هوشمند، سیستم های بارگیری و تخلیه بار هوشمند و متناسب با محصول، انبارداری بر بستر فناوری و استفاده از نرم افزار، سیستم های پرداخت بر بستر بلاکچین و استفاده از اینترنت اشیا از مهم ترین اقدامات پیش روی صنعت کشاورزی است.

 

با استفاده از تکنولوژی، مانیتورینگ و مدیریت چرخه ی تولید محصول تا مرحله ی رسیدن به دست مصرف کننده با حداقل ریسک قابل انجام خواهد بود و پرداخت های مالی به صورت شفاف و بدون دخالت واسطه گران انجام میپذیرد.

یکی از تاثیرات استفاده از اینترنت اشیا علاوه بر رصد محصول و موقعیت سنجی آن، جلوگیری از انبار کردن بی جهت محصولات کشاورزی است و محصولات در زمان بندی مشخص و با کیفیت به دست مصرف کننده میرسد. 

نقش عملیاتی مجموعه در صنعت کشاورزی

1)    پروژه ها و اقدامات صورت گرفته در این صنعت :
•    انجام کلیه امور گمرکی و ترخیص کالا های وارداتی جو وذرت از گمرکات بنادر شمالی کشور برای سازمان های مطرح کشور
•    ترانزیت کالاهای پروتئینی از بنادر جنوبی به گمرکات شهرهای مختلف ایران 
 

2)    پروژه های قابل انجام در این صنعت :
•    طراحی ساختار و شبکه زنجیره تامین صنعت کشاورزی
•    عارضه یابی و طراحی سیستم لجستیک یکپارچه برای صنعت کشاورزی
•    برگزاری دوره های آموزشی تخصصی در رابطه با کلیه مباحث لجستیک و زنجیره تامین برای فعالین صنعت کشاورزی
•     پشتیبانی کامل از کلیه خدمات سازمانی مورد نیاز شرکت های فعال در صنعت کشاورزی در زمینه فناوری اطلاعات، امور مالی و مالیاتی و منابع انسانی

 
گروه بین المللی نسیم اطلس با 11 سال تجربه‌ی عملیاتی کارآمد در زمینه کلیه خدمات پشتیبانی سازمانی بلاخص مدیریت لجستیک و زنجیره تامین و همکاری با برندهای مطرح داخلی و بین المللی، به شناخت کامل در مورد نیازهای صنعت کشاورزی رسیده است و آمادگی کامل خود را جهت انجام کلیه پروژه های مطرح شده در فوق، اعلام می‌دارد.   
 

فاطمه سلمانی (کارشناس ارشد تحقیقات بازار)