آشنایی با مفهوم ترانزیت و رویه های حاکم بر ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی

ترانزیت در لغت به معنای انتقال (کالا یا مسافر) و جابه‌جایی از یک نقطه ‌به نقطه دیگر می‌باشد. از نگاه تجارت و حمل‌ونقل بین‌الملل، ترانزیت رویه‌ای گمرکی،  به معنای انتقال کالا تحت نظارت گمرک است و به دو شیوه ی ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی انجام می‌پذیرد.
 

ترانزیت داخلی

در حقیقت ترانزیت داخلی فرایندی است که در آن کالایی که هنوز ترخیص نشده و حقوق و عوارض گمرکی آن نیز پرداخت نشده است تحت نظارت دقیق گمرک از یکی از گمرکات مرزی به کشور وارد شده و پس از حمل در گمرک دیگری در داخل کشور ترخیص می‌گردد.
برای اطمینان از این امر که دخل و تصرفی در کالا پیش از رسیدن به گمرک مقصد و ترخیص نهایی انجام نشده باشد، نظارت دقیقی بر روند حمل کالا صورت می‌پذیرد.

در ایران تنها شرکت‌های بارفرابر (فورواردر)، تحت شرایط زیر می‌توانند فرایند ترانزیت داخلی را برعهده گرفته و اجرا کنند.
•    داشتن پروانه فعالیت راهداری
•    داشتن مجوز فعالیت گمرکی
•    بهره از کارت عضویت اتاق بازرگانی

رویه‌های ترانزیت داخلی

به‌منظور انجام صحیح فرایند ترانزیت، مراحل زیر باید به‌دقت بررسی و اجرا گردند:
1.    تحویل مدارکی چون سیاهه تجاری، لیست عدل بندی، بیمه، ثبت سفارش، گواهی ثبت آماری، MBL  و HBL و ... به شرکت بارفرابر (فورواردر مسئول) جهت انجام سریع تشریفات گمرکی
2.    انتخاب روش Strip  (رفت‌وبرگشت کانتینر بر روی وسیله‌ی حمل) یا Unloading (تنها رفت کانتینر بر روی وسیله‌ی حمل)
3.    اظهار کالا به گمرک مبدا بر اساس ترخیصیه و قبض انبار توسط شرکت فورواردر
4.    اطمینان از صحت مدارک و بررسی پلمپ و مهروموم کالا توسط کارشناس گمرک
5.    تحویل بن تضمین ترانزیت صادرشده از طرف بیمه به گمرک مبدا توسط شرکت فورواردر بر اساس ارزش کالا 
6.    خروج کالا از گمرک مبدا، حرکت و رسیدن به گمرک مقصد و ترخیص قطعی کالا
7.    تحویل قبض انبار و ترخیصیه نهایی به گمرک مبدا و بازپس‌گیری تضمین‌های ارایه شده

ترانزیت خارجی

در طول فرایند حمل‌ونقل بین‌الملل، یک وسیله حمل ممکن است تا قبل از رسیدن به کشور مقصد، از چندین کشور عبور کند. به این فرایند ترانزیت خارجی (بین‌الملل) گفته می‌شود. این روش ترانزیت عموماً برای حمل‌ونقل جاده‌ای صادق است. اهمیت این مدل ترانزیت برای تجار و شرکت‌های حمل در این است که بتوانند با حداقل تشریفات (اسناد، توقف، زمان انتظار، بازرسی، پرداخت‌های تضمینی) از طریق کشورهای ترانزیت ادامه مسیر داده و به مقصد نهایی برسند. این در حالی است که برای مقامات کشورهای مسیر ترانزیت، اطمینان از اعتبار اسناد به‌منظور بررسی صحت حمل‌ونقل ترانزیت و اجتناب از خطرات و اقدامات غیرضروری اهمیت دارد.

چالش‌ها و پیچیدگی‌های ترانزیت خارجی

به علت بروز ناهماهنگی در میان قوانین ملی و بین‌المللی، ترانزیت خارجی فرایندی پیچیده تلقی شده و می‌تواند شرایط سخت و پرهزینه‌ای را نیز ایجاد کند. برخی از چالش‌های موجود در این مسیر عبارت‌اند از:
•    حضور و مشارکت اجباری برخی از اپراتورها و فعالان حوزه بازرگانی کشورهای مختلف در فرایند ترانزیت (متصدیان حمل‌ونقل ملی، کارگزاران گمرک ملی و ...)
•    استفاده اجباری از برخی از امکانات، مانند انبارهای بسته‌بندی برای کالاهایی که به‌طور موقت قبل از حمل‌ونقل ذخیره می‌شوند.
•    تغییر اجباری روش‌های حمل‌ونقل (مثلاً کشورهای حوزه‌ی کوه‌های آلپ که در آن کامیون‌ها برای عبور از کوه‌ها باید در قطار سوار شوند)
•    عدم اجازه بازگشت به بارهای برگشتی در کشورهای مسیر ترانزیت
•    الزام به تهیه برخی از اسناد اضافی در کشورهای مسیر ترانزیت و وجود گذرگاه‌های مرزی ناکارآمد که منجر به زمان انتظار طولانی و اقدامات اضافی می‌شود.

راه‌حل مشکلات و چالش‌های موجود در حووزه ترانزیت

ترانزیت خارجی عمدتاً توسط توافق‌نامه‌های فرامرزی و موافقت‌نامه‌های دو یا چندجانبه‌ای که دسترسی به بازار و ترتیبات ترانزیت گمرکی ازجمله رفتار در داخل و پشت مرز را پوشش می‌دهد، تنظیم می‌شود. موافقت‌نامه‌های ترانزیت گمرکی به دنبال تسهیل حمل‌ونقل ترانزیت از طریق استفاده از یک سند ترانزیت مشترک، کنترل‌ها و مهروموم‌های متقابل شناخته‌شده و یک طرح تضمین فرامرزی است.

سیستم عملیاتی اصلی بین‌المللی برای ترانزیت بین‌الملل، کنوانسیون TIR (حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌الملل) است که توسط کمیته حمل‌ونقل داخلی UNECE (کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد برای اروپا) تنظیم شده است. این کنوانسیون با معرفی معافیت از عوارض گمرکی برای وسایل نقلیه وارداتی، مقرر کرده است که کالاهای تحت پلمپ و حمل شده با خودروهای مورد تأیید، نباید تحت بازرسی فیزیکی قرار گیرند. فرایند پرداخت عوارض و مالیات‌های مرتبط نیز تا رسیدن کالا به مقصد متوقف می‌شود. امروزه کنوانسیون TIR دارای 68 عضو در سرتاسر جهان است.
 

کنوانسیون حمل‌ونقل بین‌المللی کالا تحت پوشش کارنه TIR برای ساده‌سازی و هماهنگ کردن تشریفات اداری حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌الملل تنظیم شد. کنوانسیون TIR یک سیستم ترانزیت گمرکی بین‌الملل را با حداکثر تسهیلات برای جابه‌جایی کالا:
•    در وسایل نقلیه یا کانتینرهای پلمپ شده؛
•    از گمرک مبدأ در یک کشور به گمرک مقصد در کشور دیگر؛
•    بدون نیاز به بازرسی‌های گسترده و وقت‌گیر مرزی در مرزهای میانی؛
•    با قیمتی مقرون‌به‌صرفه؛
ارایه می‌دهد.
سیستم TIR نه‌تنها ترانزیت خارجی از طریق جاده را پوشش می‌دهد، بلکه ترکیب آن با سایر روش‌های حمل‌ونقل (راه‌آهن، آبراه‌های داخلی و حتی حمل‌ونقل دریایی)، تا زمانی که حداقل یک قسمت از کل حمل‌ونقل از طریق جاده انجام شود نیز، امکان‌پذیر است.

انواع ترانزیت ازلحاظ شیوه‌های حمل بار

ترانزیت نیز به‌مانند هر جابجایی و انتقال دیگری می‌تواند به روش‌های مختلف 
•    حمل و نقل زمینی
•   حمل و نقل دریایی
•   حمل و نقل هوایی
•   حمل و نقل ریلی 
•   حمل و نقل ترکیبی و چندوجهی 
نیز انجام پذیرد. برای مثال ممکن است کالا از مسیر جاده‌ای یا ریلی به کشور واردشده و در انتها به روش دریایی از یکی از بنادر کشور به سمت مقصد موردنظر، ترانزیت شود.

گروه بین‌المللی نسیم اطلس، با توجه به سال‌ها تجربه در زمینه‌ی رویه‌های ترانزیت کالا و آشنایی کامل با فرآیند‌های تشریفات گمرک‌های ایران و داشتن مجوزهای لازم، بهترین همکار و شریک تجاری در کنار شما می‌باشد. متخصصین ما با توجه به شرایط حاکم، با زمان‌بندی دقیق و به‌کارگیری بهترین نیروهای عملیاتی و مطابق با قوانین روز در کنار شما هستند تا تجربه‌ای بدون نگرانی برای ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی محموله‌های خود داشته باشید.
 

محمدحسین آقامحمدی (کارشناس ارشد بازاریابی)