آشنایی با مفهوم رسوب کالا و ترخیص کالاهای رسوبی از گمرک

سیاست های تجاری ناپایدار، مشکلات ارزی، پیچیده بودن فرآیندهای ثبت سفارشات، غفلت واردکنندگان از مصوبات دولت از قبیل واردات کالاهای ممنوعه و دلایل بسیار دیگر منجر، به رسوب کالا می شود. وجود کالاهای رسوبی در گمرک سبب آسیب های اقتصادی بی شمار به اقتصاد کشور گشته و چرخ تولید را نیز از کار می اندازد. در این مقاله سعی شده تا اقدامات دولت در زمینه ارائه راهکار به جهت حل مشکلات کالاهای رسوبی بررسی شود.

رسوب کالا  درخط سبز گمرک

پس از انباشته شدن کالاهای اساسی و غیراساسی در گمرکات کشور در طول ماه‌های اخیر،  به دستور معاون اول رئیس‌جمهور، گمرک، وزارت صمت و بانک مرکزی موظف شده‌اند تا شرایط قرارگیری کالاهای رسوبی در مسیر سبز و ترخیص کالاها را فراهم کنند. به دنبال این دستور طی چهار روز، ۴ هزار درخواست ترخیص کالا به ارزش ۵۲۰ میلیون دلار به گمرک ارائه شده است. در ادامه به توضیح انواع مسیر در ترخیص کالا در گمرکات و علل رسوب کالا و راهکارهایی برای جلوگیری از آن می پردازیم.
 

انواع مسیر در ترخیص کالاهای رسوبی

مسیر سبز
در خط سبز، کالاها با بررسی اجمالی و به سرعت ترخیص می شوند. برای کالاهایی که در خط سبز قرار می‌گیرند کسب مجوز خاصی ضروری نیست، این کالاها نیازی به استاندارد و آزمایشگاه ندارند و پس از بررسی جزیی مدارک و اسناد، پروانه خروج صادر می شود. این فرآیند خروج گاهی چنان سریع است که تنها چند ساعت تا حداکثر یک الی دو روز کاری به اتمام می‌رسد.

شرکت های ترخیص کالا و کارت های بازرگانی معمولا در خط سبز گمرک قرار می گیرند. البته افرادی که به تازگی موفق به کسب کارت بازرگانی شده باشند شانس کمی برای قرار گیری در مسیر سبز دارند. عدم وجود مغایرت در اطلاعات اظهارنامه و خوش حساب بودن در امور مالیاتی از جمله عواملی است که موجب می شود کالا در خط سبز گمرک قرار بگیرد.
 

مسیر زرد
در مسیر زرد اسناد کالا و ارزش محموله، مورد بررسی دقیق قرار می گیرند ولی کنترل فیزیکی انجام نمی شود، از این رو سخت گیری در این مسیر بیشتر از مسیر سبز است.

همچنین برخلاف مسیر سبز، معمولا کالاهای مسیر زرد نیازمند گواهی آزمایشگاه و یا استاندارد می باشند. در صورت وجود سابقه ی ترخیص در کمتر از سه ماه گذشته، معمولا کالا در مسیر زرد قرار می گیرد اما نوع کالا نیز در این تصمیم گیری سهم دارد.
 

مسیر قرمز
در این مسیر تمام فرآیند ها و تشریفات اداری برای ترخیص کالا به طور کامل انجام می شود. کالاهای مسیر قرمز نیازمند مجوز آزمایشگاه و استاندارد هستند و اسناد و مدارک ارائه شده به طور دقیق مورد بررسی قرار می گیرد.
 در خط قرمز احتمالا همه یا برخی از کالاها بررسی فیزیکی می شوند و طولانی ترین مسیر را برای خروج طی خواهند کرد. افرادی که به تازگی موفق به کسب کارت بازرگانی شده اند، کالاهای لوکس، لوازم یدکی و ... معمولا در این خط قرار می گیرند.
 

کالاهای رسوبی در گمرک به چه معناست؟

دو رویکرد در تعریف رسوب کالا در گمرک مورد بررسی قرار می گیرد: 
•    رویکرد اول: هر کالایی که به تازگی وارد گمرک شده باشد و یا مدت زمانی در بنادر، مناطق آزاد، مناطق ویژه و اماکن گمرکی وجود داشته باشد را جزئی از کالاهای رسوبی به شمار می آورد که به این بخش از کالاها، موجودی گمرکات نیز گفته می شود و لزوما همه آنها کالاهای رسوبی نخواهند بود.
•     رویکرد دوم: تنها به کالایی رسوبی می گویند که به هر دلیلی امکان اظهار به گمرک و ترخیص از آن را پیدا نکرده اند. این کالاها از نظر گمرک آسیب بزرگی به اقتصاد کشور هستند چرا که از ورود کالا در زمان مناسب و هنگام نیاز آن جلوگیری شده است. از نمونه های مشهود آن می توان به مواد اولیه پوشک بچه، دستمال کاغذی، لوازم التحریر، کاغذ و… اشاره کرد.
 

دلایل رسوب کالا در گمرکات

از دلایل اصلی رسوب کالا در گمرکات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیاست های تجاری ناپایدار ارزی و تجاری
• پیچیده بودن فرآیندهای ثبت سفارشات
• نبود ارز
• غفلت واردکنندگان از مصوبات دولت از قبیل واردات کالاهای ممنوعه
• ترانزیت کالا به کشورهای دیگر 
• ناتوانی صاحب کالا در پرداخت حقوق گمرکی
• عدم تکمیل مدارک لازم برای ترخیص کالا
• و...

همچنین ترخیص کالاهایی که منوط به صدور مجوزهایی مانند مجوز وزارت بهداشت، سازمان ملی استاندارد و ... هستند موجب باقی ماندن و رسوب کالاها در گمرکات می شود. در بحث ترخیص کالا کمبود منابع مالی و عدم پرداخت ارز به امید تامین ارز دولتی یا آزاد نیز از عواملی هستند که رسوب کالا را موجب می شوند.

تمامی این عوامل سبب شدند تا طبق گفته رییس اتاق بازرگانی تهران، حدود 7 میلیون تن کالا در بنادر رسوب کرده باشد. پس انجام کامل و صحیح تشریفات گمرکی در ترخیص کالاها نقش مهمی در کاهش کالاهای رسوبی در گمرکات کشور دارد.

راهکارهای جلوگیری از ایجاد کالاهای رسوبی

همانطور که پیش تر اشاره شد، در حمل‌و‌نقل بین‌المللی صف واردات طولانی و و فرآیندهای پیچیده ترخیص کالا و بررسی پرونده ها موجب رسوب کالاها شده است. این مشکل باعث شده تا تولیدکنندگان نیز با دیر کرد تامین مواد اولیه مواجه شده و به ناچار خطوط تولید‌شان را متوقف سازند. پیرو این مسایل، اخیرا رئیس کل گمرک ایران دستورالعملی را برای کالاهای اساسی و واردات مواد اولیه به منظور تسهیل روند امور گمرکی ابلاغ کرده است تا به گونه ای موجب کاهش رسوب کالا در گمرکات شود.

بخش نامه ابلاغ شده توسط رئیس کل گمرک پیرامون ساعات کاری کلیه دستگاه ‌های اجرایی در گمرکات، تعطیلات و شیفت های کاری می باشد. دیگر مسائلی که در این بخشنامه بدان اشاره شده، این است که کالاهایی که چندین بار از یک فروشنده مشخص خریداری شده اند و تمامی آزمایش های مربوطه به درستی اظهارنامه و اسناد رسمی مورد تایید قرار گرفته، در صورت تایید مدیر و یا معاون امور گمرکی مربوطه واردات و ترخیص آن کالا بدون ارسال مجدد به آزمایشگاه به منظور تعیین ماهیت امکان پذیر است. 

لازم به ذکر است که این بند از بخشنامه، کالاهایی که باید استاندارد اجباری دریافت کنند را در بر نخواهد گرفت. در این بخشنامه به طور ویژه به تسهیل فرآیندهای تشریفات گمرکی و ترخیص کالاها به خصوص کالاهای اساسی، نهاده‌ های کشاورزی و کالاهای وارداتی واحدهای تولیدی و قطعه ‌سازان اشاره شده است به طوری که این کالاها اولویت همه گمرکات کشور قرار گرفته اند. در این بخشنامه پذیرش صدور ضمانت ‌های تجمیعی توسط بانک عامل برای یک گمرک ، نیز مانعی ندارد.

طبق فرخوان اعلام شده توسط سازمان گمرک کشور و وزارت صمت، واردکنندگانی که در ثبت سفارش با مشکل مواجه شده اند، زین پس می‌توانند برای بررسی مسائل موجود به گمرک و وزارت صمت مراجعه کنند. افزون بر این، با دستور مستقیم رئیس جمهور برنامه ویژه ‌ای برای جلوگیری از رسوب کالا در دستور کار قرار گرفته است. به طور مثال برای کالا‌های ضروری تشریفات سیستمی به سرعت انجام شده و کالا به درب خروج هدایت خواهد شد. این نوع کالا‌ها بدون آزمایش به طور مستقیم به خط سبز گمرک ارجاع داده خواهند شد.

 بدین منظور طبق دستور رئیس جمهور، همه سازمان های درگیر در این روندها، می بایست همزمان با تخلیه و حمل کالا و قبل از اظهار، اقدام به نمونه برداری کالا و ارائه مجوز‌های لازم کنند تا به این ترتیب کالا در زمان مناسب ترخیص شود.
 

پیشنهادات کاربردی وزارت اقتصاد در راستای افزایش ترخیص کالاهای رسوبی از گمرک

•    وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئولیت صدور مجوز برای کالاهایی که با وجود رسوب در گمرک موفق به کسب مجوز ثبت سفارش نشده اند، را برعهده بگیرد.
•    کالاهای رسوبی اظهار شده، بدون نیاز به تصحیح مجوز ثبت سفارش و بر اساس ردیف تعرفه استنباطی گمرک، ترخیص شوند.
•    اقداماتی از قبیل ارائه مجوزهای قانونی و نمونه برداری، می توانند قبل از اظهار کالاها و در زمانی مانند تخلیه در بنادر یا گمرکات انجام شوند تا روند ترخیص کالاهای رسوبی سرعت بگیرد.
•    چنانچه ارز کالایی، با گواهی بانک عامل تامین شده و مشکل مالکیت وجود ندارد، مجوز ترخیص قطعی آن صادر شود.
•    محصولات دارویی می توانند با حداقل مدارک و اسناد و زیر نظر مستقیم وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو ترخیص شوند.
•    در صورتی که کالایی در مهلت مقرر ثبت سفارش به کشور وارد شود، بهتر است برای بی نیازی از تمدید، مهلت مندرج در مجوزهای ثبت سفارش آن افزایش یابد.
•    واردکنندگانی که با مشکل تامین مالی مواجهند می توانند بخشی از کالاهای اظهار شده خود را به دلیل بدهی برای ضمانت در گمرک نگه داشته و باقی را ترخیص کنند.
 

در همین راستا مجموعه ی بین المللی نسیم اطلس با تکیه بر سال ها تجربه در امر ترخیص انواع محمولات و کالاهای رسوبی آماده است تا با به کارگیری روش های معتبر و مطمئن، از رسوب کالای شما فعال اقتصادی، در گمرک جلوگیری کرده و کالای رسوبی در گمرک کشور را در سریع ترین زمان و مقرون به صرفه ترین حالت ممکن، به مسیر سبز انتقال داده و ترخیص کند.

ملیکا موسوی (کارشناس بازاریابی)