راهنمای گام به گام در مواجهه با مفقود شدن بارنامه

این سوال جمله ایست که به راحتی دلهره را در دل افراد درگیر در معاملات تجاری بین‌المللی می‌اندازد. حال اگر این سند، که یکی از مهم‌ترین اسناد تجارت بین‌المللی است، هنگام انتقال به گیرنده، بانک و یا جاهای دیگر مفقود شود، فرستنده یا گیرنده باید چه کند؟
مسئله اینجاست که همیشه نمیتوان جلوی وقوع اتفاقات دردسرساز را گرفت و خواه ناخواه ممکن است هر کدام از ما روزی با این چالش دلهره‌آور مواجه شویم. با ما در این مقاله همراه شوید تا دیدگاهی جامع و فراتر از مراحل پیش‌بینی شده در مسیر به انجام رساندن یک حمل موفق، را با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم و ضمن آشنایی بیشتر در مورد نحوه مقابله با دردسازترین چالش این حوزه، در مواجهه با این شرایط، هوشمنمدانه‌تر عمل کنیم.

در صورت مفقود شدن بارنامه اصلی، امکان دریافت بارنامه جدید وجود دارد؟ 

اگر بارنامه اورجینال مفقود شود، به سرقت رود و یا به هر طریقی از بین رفته باشد؛ معمولاً نمی توان یک بارنامه جدید دریافت کرد مگر اینکه اصل آن پیدا شود. در مورد مفقود شدن بارنامه، مراحل و اقدامات مختلفی وجود دارد که باید توسط حمل‌کننده، واردکننده یا صادرکننده انجام گیرد. در ادامه این مراحل را جزء به جزء با هم بررسی میکنیم.

درک شرایط و اقدامات مورد نیاز هنگام گم شدن بارنامه 

ابتدا برای اینکه راجع به شرایطی که به تصویر کشیده ایم، درک عمیق تری پیدا کنیم؛ لازم است بار دیگر مروری بر نقش کلیدی بارنامه در چرخه حمل‌ونقل داشته باشیم.

بارنامه (BL) یک سند قانونی است که نوع، مقدار و مقصد محموله موردنظر را مشخص می‌کند. بارنامه توسط فوروارد یا حمل‌کننده صادر می‌شود. این سند به عنوان رسید تحویل کالا تلقی میشود و گواه بر این موضوع است که بارگیری کالا بر روی وسیله حمل و نقل انجام شده است. 

طرفی که بارنامه  را در اختیار دارد می تواند با تسلیم این سند به متصدی حمل و نقل یا نمایندگان آن، محموله را مطالبه کند. آزادسازی محموله‌ای که طبق یک بارنامه حمل می‌شود، تنها با تسلیم سند به حامل امکان‌پذیر است. اگر این سند قابل معامله باشد؛ میتوان حق تصرف محموله را از طریق ظهرنویسی به شخص دیگری واگذار کرد.

راهنمای گام به گام در زمان از بین رفتن بارنامه 

حال در صورت مفقود شدن یا از بین رفتن بارنامه، برای ادعای مالکیت کالا بدون ارائه بارنامه اصلی، یا برای چاپ مجدد این سند، باید  لیست اسناد ذیل را در اختیار داشته باشیم:

نامه ای از فرستنده

در اولین و کلیدی ترین مرحله ، نیاز است تا نامه ای از فرستنده (بر روی سربرگ شرکت فرستنده) تهیه شود و در آن به طور دقیق اظهار شود که بارنامه مورد نظر مفقود شده است و شرایط به طور دقیق شرح داده شود.
در صورت مفقود شدن بارنامه توسط یک شرکت پست، علاوه بر نامه فرستنده، باید نامه ای از طرف آنها تهیه شود و جزئیات ضرر را به طور دقیق ذکر کند.

مجوز فرستنده

مجوز ارسال کننده، عملکرد متفاوتی نسبت به غرامت نامه و ضمانت بانکی که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم، دارد. مجوز فرستنده تضمین می کند که فرستنده بارنامه را، در انتظار پرداخت محموله نگه نداشته است. بنابراین ابتدا ظبق این مجوز تأیید می‌شود که معامله فروش اصلی، مشروط به توافق دو طرف برای حمل محموله، تکمیل شده است.

حکم دادگاه

نیاز است تا فرستنده دستوری از دادگاه دریافت کند مبنی بر اینکه که کریر یا خط حمل کننده، میتواند محموله را به مالک کالا تحویل دهد. این دستور قانونی، مبتنی بر صدور ضمانت نامه ای به درخواست متقاضی کالا میباشد و لازم است برای به وقوع پیوستن این مرحله، مبلغ مورد تایید، به دادگاه تسلیم شود.

غرامت نامه

این سند، یک نامه‌ای رسمی است که بیان می‌کند شرکتی که آن را امضا می‌کند، ادعایی ناشی از آزادسازی محموله بدون ارائه بارنامه اصلی علیه متصدی حمل‌ونقل نخواهد داشت. امضای این نامه، شرکت را موظف می کند که در برابر هرگونه ادعای شخص ثالث، از متصدی حمل دفاع کند. 

کریر یا حمل‌کننده اصلی باید غرامت نامه‌ای از فرستنده دریافت کند تا مسئولیت حمل‌ونقل کالا بر اساس شرایط و ضوابط بارنامه اصلی، از شانه او برداشته شود. در برخی موارد و طبق صلاحدید دادگاه، فرستنده مجبور می‌شود تا هزینه های وکالت و مابقی هزینه های لازم را به خط حمل و نقل پرداخت کند.

البته شایان به ذکر است که غرامت نامه باید هم از طرف فرستنده و هم گیرنده به متصدی حمل تحویل داده شود و صدور آن تنها از جانب فرستنده کافی نیست. زیرا غلاوه بر محافظت از متصدی حمل در برابر ادعای فرستنده یا گیرنده برای تحویل نادرست محموله، غرامتنامه تضمین می‌کند که هیچ یک از طرفین، بارنامه ی اصلی را در اختیار ندارند. غرامتنامه به بیانی به شرکت حمل‌کننده دستور می‌دهد که بارنامه  گمشده را مجدداً منتشر کند و یا اجازه دارد محموله را بدون ارائه آن آزاد کند. بنابراین لازم است هر دو طرف در مورد اقداماتی که باید انجام شود، توافق کتبی داشته باشند.

البته این نکته هم قابل ذکر است که اگرچه غرامت نامه شامل تعهدی برای شرکت امضاکننده آن برای جبران غرامت متصدی حمل‌ونقل است و مسئولیت او را آزاد می کند، اما تضمینی براین نیست که فرستنده بودجه کافی را برای انجام کامل تعهدات غرامت خود دارد. به همین دلیل در این مرحله به تضمین بانکی نیاز پیدا میشود.

ضمانت نامه بانکی

برخی از متصدیان حمل و نقل، غرامت نامه را تنها در صورتی می پذیرند که این سند توسط بانک امضا شود و براساس آن بانک  متعهد شده باشد که در صورت پیدا شدن بارنامه اصلی، مسئولیت تضامنی را بپذیرد. 

ضمانت نامه بانکی، از جمله اسناد مالی است که از متصدی حمل در برابر کلیه هزینه ها و تعهدات حمل کالا در شرایطی که بارنامه از بین رفته است، محافظت میکند. در مواقع عادی اگر شرکت دیگری، بارنامه ارائه کند و ادعای مالکیت کالا را داشته باشد و همینطور اذعان داشته باشد که حامل بار، محموله را بدون ارائه بارنامه به گیرنده اشتباه تحویل داده است؛ حمل‌کننده باید مسئولیت این اشتباه را گردن بگیرد. گاها متصدی حمل مجبور میشود تا دو برابر ارزش کامل محموله به اضافه سایر هزینه‌ها زا به عنوان خسارت پرداخت کند. اما ضمانت نامه بانکی در این مرحله تضمین می کند که مسئولیت مالی حمل کننده پوشش داده می شود.

مدت زمان اعتبار این ضمانت نامه عموماً بیست و چهار ماه است. به احتمال زیاد این بازه زمانی برای پوشش مسئولیت احتمالی در طول دوره کافی باشد.

فاکتور (Invoice) و لیست عدل بندی (Packing List)

همچنین فرستنده می باست فاکتور و لیست بسته بندی که جزئیات و اقلام محموله مورد نظر در آن مشخص شده است را تهیه کند. به این فاکتور برای محاسبه حقوق و مالیات و عوارض گمرکی و نیز ترخیص کالا از گمرک نیاز است. فاکتوری که فرستنده تنظیم میکند باید حاوی موارد زیر است:

•    مقدار و ارزش واقعی محموله
•    شرح دقیق کالا 
•    مشخصات دقیق فروشنده و خریدار
•    مشخصات بسته بندی و کالا
•    کشور مبدا و مقصد
•    زمان و محل ارسال محموله

لیست عدل بندی نیز بخشی از فرآیند ترخیص کالا از گمرک است و جزئیات محموله همچون نوع، وزن، ابعاد، محل بارگیری و تخلیه، مشخصات فروشنده و خریدار و تاریخ را مشخص میکند.

علاوه بر اقدامات فوق، باید یک آگهی در مطبوعات معتبر درج شود که ابطال یا مفقود شدن بارنامه اصلی را به اطلاع عموم برساند. 

در اخر نمیتوان انکار کرد که مفقود شدن بارنامه یکی از دردسرساز ترین اتفاقاتیست که میتواند در عرصه حمل‌ونقل اتفاق بیفتد. اما با آگاهی از شرایط موجود قبل از وقوع انقاق میتوانیم هوشمندانه تر عمل کنیم و این چالش را آسانتر پشت سر بگداریم. همچنین اگر به اطلاعات و مشورت یک متخصص زبده در زمیته دعاوی حقوقی حوزه حمل‌ونثل از جمله راهنمایی های جزئی تر برای مواجهه با شرایط از بین رفتن یا گم شدن بارنامه و یا بفیه اسناد حمل بین المللی، نیاز پیدا کردید میتوانید  مطالب تخصصی وبلاگ نسیم اطلس ره نشان را مطالعه فرمایید و از تجربه ی این  متخصصین بهره مند شوید.
 

سارا پازری (کارشناس بازاریابی دیجیتال)