مدیریت انواع ریسک در زنجیره تامین

مدیریت ریسک در زنجیره تامین (SCRM) شامل ارزیابی و حل مشکل برای همه خطرات پیرامون منابع تامین و حوزه‌های آن از جمله تامین‌کنندگان، مکان‌های فیزیکی و موارد دیگر است. حداقل 89 درصد از شرکت ها در چند سال گذشته به نوعی درگیر انواع ریسک ها در زنجیره تامین بوده اند. مقابله با این ریسک ها و ایجاد انعطاف‌پذیری در زنجیره تامین می‌تواند منجر به مزیت رقابتی سازمان‌ها شود و آنها را قادر ‌سازد تا به رویدادها به سرعت و قاطعانه پاسخ دهند. در این مقاله قصد داریم تا با ریسک در زنجیره تامین و مدیریت آن بیشتر آشنا شویم. پس با ما همراه باشید.

مدیریت ریسک در زنجیره تامین چیست؟

مدیریت ریسک در زنجیره تامین فرآیندی است که طی آن یک شرکت گام‌های استراتژیکی برای شناسایی، ارزیابی و کاهش همه ریسک‌های زنجیره تامین کسب‌وکار خود برمی‌دارد. از آنجایی که یک زنجیره تامین شامل تمام مواد خام و فرآیندهایی است که یک محصول توسط آن ها ساخته و توزیع می شود، اختلال در زنجیره تامین به طور اجتناب ناپذیری می تواند نتیجه نهایی را تحت تاثیر قرار دهد.

ریسک های زنجیره تامین به دو دسته ریسک های داخلی و خارجی تقسیم می شود که هر دو آن ها به نحوی می تواند زنجیره تامین شما را مختل کند. در ادامه با ما همراه باشید تا تفاوت بین این دو ریسک را دریابیم.

انواع ریسک در زنجیره تامین

ریسک های خارجی در زنجیره تامین

همانطور که از نام آن ها پیداست، این ریسک ها مربوط به مسائل خارج از فضای سازمان شما هستند. متأسفانه، این بدان معناست که پیش‌بینی آنها سخت‌تر است و معمولاً برای غلبه بر آنها به منابع بیشتری نیاز دارید. برخی از مهمترین ریسک های خارجی زنجیره تامین
عبارتند از:

•  ریسک‌های تقاضا: ریسک‌های تقاضا زمانی رخ می‌دهند که شما تقاضای محصول را اشتباه محاسبه می‌کنید و اغلب ناشی از عدم بینش نسبت به روند خرید سال به سال یا تقاضای غیرقابل پیش‌بینی است.
• خطرات تامین: خطرات تامین زمانی اتفاق می‌افتد که مواد خامی که کسب‌وکار شما به آن متکی است به‌موقع یا اصلا تحویل داده نمی‌شود و در نتیجه باعث اختلال در جریان محصول، مواد و یا قطعات می‌شود.
• ریسک های زیست محیطی: ریسک زیست محیطی در زنجیره تامین، نتیجه مستقیم مسائل اجتماعی-اقتصادی، سیاسی، دولتی یا زیست محیطی است که بر زمان بندی هر بخش از زنجیره تامین تاثیر می گذارد.
• ریسک‌های کسب‌وکار: ریسک‌های تجاری زمانی رخ می‌دهند که تغییرات غیرمنتظره‌ای در یکی از نهادهایی که شما به آن وابسته هستید رخ می‌دهد. به عنوان مثال، خرید یا فروش یک شرکت تامین‌کننده.

ریسک های داخلی در زنجیره تامین

این دسته از ریسک ها به خطراتی اشاره دارد که تحت کنترل شما است و با استفاده از نرم افزار ارزیابی ریسک زنجیره تامین، برنامه های تحلیلی قوی، قابلیت های اینترنت اشیا و موارد دیگر قابل شناسایی و نظارت است. اگرچه ریسک‌های داخلی زنجیره تامین بیشتر از ریسک‌های خارجی قابل مدیریت هستند، اما هنوز این مدیریت صد در صدی نیست. از جمله ریسک های داخلی زنجیره تامین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ریسک‌های تولید: ریسک‌های تولید به این موضوع اشاره دارد که یک جزء یا مرحله کلیدی از گردش کار شما، دچار مشکل شده و باعث شود تا عملیات مطابق برنامه پیش نرود.
• ریسک‌های تجاری: ریسک‌های تجاری ناشی از اختلالات رخ داده در بخش پرسنل، مدیریت، گزارش‌دهی و سایر فرآیندهای ضروری کسب و کار است.
• ریسک‌های برنامه‌ریزی و کنترل: ریسک‌های برنامه‌ریزی و کنترل ناشی از پیش‌بینی‌ها و ارزیابی‌های نادرست و برنامه‌ریزی ضعیف تولید و مدیریت است.
• ریسک‌های احتمالی: اگر کسب و کار شما یک برنامه احتمالی برای مقابله با اختلالات زنجیره تامین نداشته باشد، این ریسک ممکن است رخ دهد.

آشنایی با مسائل احتمالی که ممکن است در زنجیره تامین شما اتفاق بی افتد، شما را در موقعیت بهتری برای اجرای استراتژی های مدیریت ریسک زنجیره تامین قرار می دهد.

چرا شناخت انواع ریسک در زنجیره تامین و مدیریت آن مهم است؟

زنجیره تامین برای هر کسب و کاری حیاتی است زیرا از فعالیت های مختلفی تشکیل شده است که شامل تبدیل منابع طبیعی، مواد خام به یک محصول نهایی و تحویل آن به مشتری است. از این رو، هنگامی که یک فرآیند نتواند آنچه را که برای مرحله بعدی در زنجیره تامین لازم است فراهم کند، می تواند فعالیت کل زنجیره را مختل کند.

بنابراین، یک استراتژی جامع SCRM برای کسب و کارها لازم است تا ریسک موجود در زنجیره تامین را کاهش دهند.. هنگامی که SCRM در یک سازمان به خوبی پیاده سازی شود، موجب می شود تا آن سازنان مزیت رقابتی قابل توجهی نسبت به سایر کسب و کارها داشته باشد.

این نکته را به خاطر داشته باشید که یک زنجیره تامین قوی تنها با مدیریت فعال ریسک حاصل می شود.

همه گیری کووید-19 در چند سال اخیر این نکته را به ما آموخت که مدیریت ریسک فعال یک الزام است، نه یک پیشنهاد. نتایج گزارشات حاکی از آن است که این همه‌گیری به عنوان بزرگترین مختل کننده زنجیره تامین در چند دهه گذشته شناخته شده است و تقریباً هشت نفر از 10 پاسخ دهنده در این گزارش، آن را به عنوان یک چالش مهم ذکر کردند.

مراحل فرآیند مدیریت ریسک در زنجیره تامین

یک چارچوب برای SCRM ممکن است به شکل زیر باشد:

شناسایی ریسک ها

ارزیابی بسیاری از ریسک های اساسی در زنجیره تامین دشوار است برای مثال:

• بی ثباتی اقتصاد جهانی
• تغییرات آب و هوایی
• بلایای طبیعی
• همه گیری ها و...

اینها و بسیاری موارد دیگر ممکن است دیده نشده و غیر قابل پیش بینی باشند، اما ممکن است باعث تاخیر، افزایش هزینه ها، کاهش فروش و رضایت مشتری شوند. بنابراین از گذشته درس بگیرید، آنچه را که اکنون در حال رخ دادن است مشاهده کنید و آنچه ممکن است در آینده اتفاق بیفتد را پیش بینی کنید.

دیدن آینده دشوار است، اما نیاز به نبوغ و توجه به جزئیاتی مانند موقعیت مکانی شرکت، تامین کنندگان، توزیع کنندگان، تولید کنندگان و خرده فروشان دارد.

امتیازدهی ریسک

درک ریسک‌ها، احتمال رخداد و تأثیر آن ریسک بر زنجیره تامین بسیار مهم است. در نتیجه، امتیازدهی ریسک یک تکنیک عالی است که موجب می شود تا با دید بازتر به مقابله با ریسک ها برویم.

تبیین استراتژی ها و برنامه های کاهش ریسک

مرور همه سناریوهای ممکن و فهرست کردن همه «چه می‌شد اگر» ممکن است زمان‌بر به نظر برسد، اما این مؤثرترین رویکرد برای تضمین این است که همه می‌دانند در صورت تحقق ریسک در آینده، چگونه واکنش نشان دهند.

این شکل از مدل‌سازی به کسب و کارها اجازه می دهد تا زمانی که بحران به سرعت توسعه می‌یابد، عکس العمل مناسب از خود نشان دهند. البته، بحران ها ممکن است آنطور که برنامه ریزی شده اتفاق نیفتد، اما ارزیابی وضعیت پیش از وقوع آن، شما را در موقعیت بهتری قرار می دهد.

توسعه طرح مدیریت ریسک زنجیره تامین

در این مرحله باید تمام اطلاعاتی را که در مراحل قبلی جمع آوری کرده اید در نظر بگیرد و استراتژی های خود را بر اساس آن بچینید.

بهترین روش ها برای مدیریت انواع ریسک در زنجیره تامین چیست؟

بهترین راه برای آماده شدن برای بسیاری از ریسک ها و چالش های زنجیره تامین، داشتن یک چارچوب مدیریت ریسک زنجیره تامین است. استفاده از چندین تامین‌کننده، یافتن منابع نزدیک‌تر، شناخت میزان تحمل ریسک و مدل‌سازی سناریوهای وحشتناک، همگی تاکتیک‌ها و روش‌هایی برای ایجاد یک برنامه مدیریت ریسک هستند.

چند منبعی

در طی چند سال اخیر همه کشورها با همه گیری کرونا دست و پنجه نرم می کردند. پیامدهای این بیماری همه گیر شکاف های قابل توجهی را در زنجیره های تامین خرده فروشی و تولید جهانی نشان داد. هنگامی که تاخیر در تامین مواد اولیه برای اولین بار شروع شد، برخی از سازمان ها به مدل سازی چند منبعی روی آوردند. سیستم چند منبعی به این صورت عمل می کند که علاوه بر تامین کننده اصلی، چندین تامین کننده پشتیبان نیز در نظر گرفته می شود تا در صورت بروز مشکل برای یکی از آن ها، تامین مواد با تاخیر مواجه نشود.

نکته مهم در این روش مدیریت ریسک زنجیره تامین این است که سعی شود تا حد امکان از تامین کننده های مختلف در مناطق جغرافیایی متفاوت استفاده شود تا در صورت بروز مسائل زیست محیطی و جغرافیایی، همه آن ها با مشکل مواجه نشوند.

منابع نزدیکتر

چگونه یک سازمان میتواند ریسک هایی همچون بلایای طبیعی را مدیریت کند؟

متأسفانه، هیچ یک از ما کنترل فوق بشری بر شرایط آب و هوا (که عامل اصلی در تدارکات در زنجیره تامین است) نداریم. به این منظور، کسب‌وکارها می‌توانند با یافتن تأمین‌کنندگان و توزیع‌کنندگان نزدیک به مرکز عملیات خود ریسک ها را به حداقل برسانند. این امر احتمال تأخیر ناشی از مسائل آب و هوایی را کاهش می دهد زیرا با این کار مسافت سفر برای محصولات و قطعات کاهش می یابد. البته فراموش نکنید که تامین کنندگان منطقه ای ممکن است گران تر باشند، اما کاهش زمان سفر و کاهش قرار گرفتن در معرض خطر، این هزینه ها را جبران می کند.

حفظ ترکیبی خوب از تامین کنندگان و انجام بررسی های مناسب سالانه، سازمان را از وابستگی به یک تامین کننده مبرا می کند.

وجود حداقل موجودی

زنجیره تامین به‌موقع (Just In Time=JIT) با کاهش هزینه‌های انبارداری موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود. با این حال، برخی از تحلیلگران صنعت فرض می‌کنند که کسب‌وکارها بیش از حد در این فضا فرو رفته‌اند و لازم است تا یک حد قابل اطمینان از موجودی و ذخیره پشتیبان برای حفظ جریان محصول و تداوم کسب و کار در طول رویدادهای آب و هوایی غیرمنتظره یا سایر رویدادهای نادر داشته باشند.

 از این رو لازم است تا کسب و کارها با بررسی داده های سال های گذشته، برای پیش‌بینی و برآورد نیازهای موجودی آتی استفاده کنند.

مدل سازی بدترین سناریوها

یک چارچوب مدیریت ریسک زنجیره تامین باید در نظر بگیرد که وقتی بدترین اتفاق می‌افتد، واکنش شرکت چه خواهد بود. به لطف داده های بزرگ، تجزیه و تحلیل، پیش بینی و مدل سازی داده ها، شرکت ها باید اطلاعات کافی برای شبیه سازی رویدادهای پرخطر و تاثیر آنها داشته باشند. استفاده از مدل‌سازی برای پیش‌بینی سناریوهای مختلف، به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا برنامه‌های اضطراری، بازگشت‌ها و جریان‌های کاری را برای چگونگی ادامه در صورت وقوع فاجعه توسعه دهند.

راه حل های نرم افزاری

نرم افزارهای مدیریت ریسک زنجیره تامین شرکت ها را قادر می سازد تا با بهبود دید در کل اکوسیستم زنجیره تامین شرکت، در مدیریت ریسک پیشروی کنند. شما با درک بهتر زنجیره تامین خود، می توانید به سرعت مناطق ضعیف را تعیین کنید و همچنین بینش های مبتنی بر داده را در مورد بهبودهای بالقوه دریافت کنید. استفاده از نرم‌افزار و فناوری کارآمد برای حوزه‌های مختلف کسب‌وکار نیز انعطاف‌پذیری بهتری را در صورت اختلال در زنجیره تأمین ایجاد می‌کند.

یکی دیگر از مزایای نرم افزار مدیریت ریسک زنجیره تامین این است که دید کاملی را در زنجیره تامین یک شرکت فراهم می کند و به صاحبان و مدیران کسب و کار این امکان را می دهد تا به راحتی فعالیت های غیرعادی را تشخیص دهند.

ارزیابی منظم ریسک زنجیره تامین

ارزیابی‌ ریسک های زنجیره تامین که به طور منظم انجام می‌شوند به عنوان یک لنگر مهم در یک برنامه SCRM عمل می‌کنند. با انجام ارزیابی ریسک از استراتژی و فعالیت‌های SCRM، می‌توانید مراحل شناسایی ریسک، تجزیه و تحلیل ریسک، کاهش ریسک و نظارت بر ریسک را در مراحل چرخه ریسک تسهیل کنید. ارزیابی ریسک می تواند توسط تیم های حسابرسی داخلی یا توسط حسابرسان خارجی انجام شود. هر دو رویکرد معتبر و سازنده هستند، اگرچه ممکن است سازمان ها هر دو تا سه سال یک بار به دنبال حسابرسان شخص ثالث بروند تا نظرات و توصیه‌های یک طرف مستقل را به دست آورند.

همچنین سازمان‌ها باید سالانه به بررسی تامین‌کنندگان و ارائه‌دهندگان موجود بپردازند و در نهایت تصمیم بگیرد که آیا روابط خود با آن تامین‌کننده را ادامه دهد یا خیر و یا حجم خرید از آن فروشنده را افزایش یا کاهش دهد.

با شناخت انواع ریسک در زنجیره تامین و به کارگیری این رویکردها، سازمان ها شانس خود را برای به حداقل رساندن اختلالات و ریسک ها در زنجیره تامین افزایش می دهند و می توانند برنامه مدیریت ریسک در زنجیره تامین خود را بهینه کنند و یک زنجیره تامین کارآمدتر و موثرتر بسازند. مدیریت ریسک در زنجیره تامین، کسب‌وکارها را قادر می سازد که در هر شکل و اندازه‌ای که هستند از استراتژی‌های آزمایش شده و واقعی که ریسک را کاهش می‌دهد و آنها را برای موفقیت آماده می‌کند، استفاده کنند.

سارا پازری (کارشناس بازاریابی دیجیتال)