بررسی جامع مدل‌های لجستیکی: از 1PL تا 10PL

لجستیک به‌عنوان یکی از بخش‌های اساسی زنجیره تأمین، نقش کلیدی در انتقال، نگهداری و مدیریت کالاها از تولیدکننده به مصرف‌کننده دارد. با توسعه صنعت و فناوری، مدل‌های لجستیکی مختلفی به وجود آمده‌اند که هرکدام سطح متفاوتی از برون‌سپاری و کنترل را ارائه می‌دهند. از مدل 1PL، که شرکت‌ها خود مدیریت لجستیک را بر عهده دارند، تا 10PL، که پیشرفته‌ترین سطح لجستیکی با تکیه بر فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی است، تحول قابل‌توجهی در نحوه مدیریت زنجیره تأمین رخ داده است. این مقاله به بررسی این مدل‌ها و مقایسه آن‌ها می‌پردازد.

لجستیک طرف اول (1PL) | First Party Logistics
1PL یا لجستیک طرف اول، ساده‌ترین مدل مدیریت لجستیک است که در آن شرکت‌ها کلیه فرآیندهای حمل‌ونقل، انبارداری و توزیع را به‌صورت داخلی مدیریت می‌کنند. این روش معمولاً توسط تولیدکنندگان یا خرده‌فروشان که دارای ناوگان اختصاصی حمل‌ونقل هستند، استفاده می‌شود.

ویژگی‌های 1PL:
کنترل کامل بر لجستیک و زنجیره تأمین
نیاز به سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در زیرساخت‌ها و منابع
هزینه‌های عملیاتی بالا به دلیل عدم مقیاس‌پذیری
مناسب برای شرکت‌هایی که به یک زنجیره تأمین ساده نیاز دارند
مثال: شرکت‌هایی مانند کوکاکولا که سیستم حمل‌ونقل و انبارداری اختصاصی خود را دارند، از این مدل استفاده می‌کنند.

لجستیک طرف دوم (2PL) | Second Party Logistics
2PL شامل برون‌سپاری بخشی از عملیات لجستیکی، مانند حمل‌ونقل یا انبارداری، به یک شرکت ثالث است. در این مدل، شرکت‌های لجستیکی مالک زیرساخت‌های فیزیکی مانند کامیون‌ها، کشتی‌ها، یا انبارها هستند و خدمات خاصی را به کسب‌وکارها ارائه می‌دهند.

ویژگی‌های 2PL:
ارائه خدمات مشخص در حمل‌ونقل یا انبارداری
کاهش نیاز به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های فیزیکی
انعطاف‌پذیری در مدیریت لجستیک
کنترل محدود بر فرآیندهای لجستیکی
مثال: شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی مانند Maersk و DHL Freight که خدمات حمل کالا بین کشورها را ارائه می‌دهند.

لجستیک طرف سوم (3PL) | Third Party Logistics
3PL یکی از رایج‌ترین مدل‌های لجستیکی است که در آن شرکت‌ها تمام یا بخش عمده‌ای از عملیات لجستیکی خود را به یک ارائه‌دهنده خدمات لجستیکی برون‌سپاری می‌کنند. این شرکت‌های تخصصی خدماتی مانند انبارداری، توزیع، بسته‌بندی و مدیریت موجودی را ارائه می‌دهند.
ویژگی‌های 3PL:
کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری
دسترسی به فناوری‌های پیشرفته لجستیکی
امکان تمرکز شرکت‌ها بر فعالیت‌های اصلی خود
وابستگی به ارائه‌دهنده خدمات و کاهش کنترل مستقیم
مثال: شرکت FedEx Supply Chain که خدمات حمل‌ونقل، انبارداری و توزیع را به کسب‌وکارها ارائه می‌دهد.

لجستیک طرف چهارم (4PL) | Fourth Party Logistics
4PL یک مدل پیشرفته‌تر از 3PL است که در آن یک شرکت به‌عنوان مدیر و هماهنگ‌کننده کل زنجیره تأمین عمل می‌کند. برخلاف 3PL که عمدتاً بر انجام عملیات متمرکز است، 4PL مسئول برنامه‌ریزی استراتژیک و یکپارچه‌سازی کل فرآیندهای لجستیکی می‌باشد.

ویژگی‌های 4PL:
مدیریت جامع زنجیره تأمین و نظارت بر ارائه‌دهندگان 3PL
استفاده از داده‌ها و فناوری برای بهینه‌سازی فرآیندها
مناسب برای شرکت‌های بزرگ با زنجیره تأمین پیچیده
کاهش کنترل مستقیم شرکت بر عملیات لجستیکی
مثال: شرکت Accenture به‌عنوان یک ارائه‌دهنده 4PL برای بسیاری از برندهای بزرگ عمل می‌کند.

لجستیک طرف پنجم (5PL) | Fifth Party Logistics
5PL بر اتوماسیون، داده‌کاوی و فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی برای مدیریت زنجیره تأمین تمرکز دارد. این مدل شامل تجمیع تقاضاهای چندین شرکت برای بهینه‌سازی هزینه‌ها و بهره‌وری است.

ویژگی‌های 5PL:
یکپارچه‌سازی کامل زنجیره تأمین با فناوری اطلاعات
استفاده از اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌ها
کاهش هزینه‌های لجستیکی با بهره‌گیری از اقتصاد مقیاس
مناسب برای کسب‌وکارهای دیجیتال و تجارت الکترونیک
مثال: شرکت Flexport که خدمات لجستیک دیجیتالی برای شرکت‌های بین‌المللی ارائه می‌دهد.

لجستیک طرف ششم تا دهم (6PL تا 10PL) | Future Logistics Models
مدل‌های 6PL تا 10PL هنوز به‌طور کامل تعریف نشده‌اند، اما به‌عنوان آینده لجستیک در نظر گرفته می‌شوند. انتظار می‌رود که این مدل‌ها شامل پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه هوش مصنوعی، بلاک‌چین، و زنجیره‌های تأمین خودمختار باشند.

ویژگی‌های احتمالی:
6PL: بهینه‌سازی لجستیک مبتنی بر هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی
7PL: ترکیب 4PL و 3PL برای یکپارچه‌سازی کامل لجستیک
8PL: استفاده از بلاک‌چین برای افزایش شفافیت و امنیت زنجیره تأمین
9PL: لجستیک مبتنی بر روبات‌ها و وسایل نقلیه خودران
10PL: لجستیک خودکار و بدون نیاز به مداخله انسانی
مثال: پروژه‌های Amazon Robotics در زمینه انبارداری خودکار
مقایسه مدل‌های مختلف لجستیکی
در این بخش، تفاوت‌های کلیدی بین مدل‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.

انتخاب مدل لجستیکی مناسب به نیازهای هر کسب‌وکار بستگی دارد. شرکت‌های کوچک ممکن است از 1PL یا 2PL استفاده کنند، درحالی‌که شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی به 3PL یا 4PL نیاز دارند. در آینده، فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و بلاک‌چین، لجستیک را به سمت مدل‌های 6PL تا 10PL سوق خواهند داد.

گلناز رضوانیان (کارشناس بازاریابی دیجیتال)